جنس بلوط با دارا بودن گونه های مختلف، متنوع ترین جنس تیره راش در ایران میباشد. شناسایی گونه های مختلف بلوط به دلیل قرار گرفتن این جنس در شرایط اقلیمی مختلف ناشی از وسعت رویشگاهی آن (عوامل اکولوژیکی)، ناجوربرگی و نیز دورگهای احتمالی بسیار پیچیده بوده و مشکلات فراوانی در رده بندی و تعیین مرز گونه های این جنس وجود دارد. به همین دلیل تا به امروز تفکیک گونه های این جنس در ایران بطور دقیق امکانپذیر نشده است. در این تحقیق برای اولین بار در ایران سعی شد با مطالعه ویژگیهای ریزریخت شناسی برگ (کرک، روزنه و موم سطح برگ) و دانه گرده با استفاده از میکروسکوپ نوری و الکترونی به تشخیص مرز بین گونه ها و برطرف نمودن مشکلات شناسایی و رده بندی این جنس کمک شود. نمونه های مورد مطالعه در این پژوهش با استفاده از دو روش مطالعات صحرایی و مطالعه نمونه های هرباریومی بدست آمدند. در مطالعات صحرایی طی سه سال متوالی، جمع آوری نمونه های مورد نیاز از 41 تاکسون مورد مطالعه طی جنگل گردشی های متعددی در محدوده پراکنش جغرافیایی هر تاکسون انجام شد و با استفاده از کلیدهای ریخت شناسی، تاکسون های مورد نظر در طبیعت شناسایی و نمونه های هرباریومی لازم از آنها تهیه شد. در بخش مطالعات هرباریومی، نمونه های موجود در هرباریوم های مرکزی ایران، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران و مراکز تحقیقاتی استانهای شمال و غرب کشور مورد مطالعه قرار گرفتند. بمنظور مطالعه اپیدرم برگ و دانه گرده تاکسونهای مورد نظر با استفاده از میکروسکوپ الکترونی در بزرگنمایی های مختلف، از کرکها، روزنه ها و موم سطح برگ و تزئینات سطح اگزین دانه های گرده عکسبرداری شد. برای گروه بندی تاکسونها و تفکیک آنها از یکدیگر، از روش آماری تحلیل ممیزی استفاده شد. علاوه بر این جایگاه حفاظتی تاکسونهای مورد مطالعه بر اساس جدیدترین دستورالعمل اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت و با استفاده از دو معیار محدوده جغرافیایی و یا تعداد پایه های بالغ مشخص شد. بر اساس نتایج بدست آمده بلوط های ایران در 4 گروه quercus infectoria، q. castaneifolia، q. libani و q. brantii قرار می گیرند. در مجموع 6 نوع کرک یک ردیفی ساده، پیازی، منفرد، دسته ای، چندشعاعی و ستاره ای، 2 نوع موم اصلی (موم لایه ای و پینه ای و موم کریستالی) و 2 نوع موم فرعی (موم لایه ای نرم و موم پلاکتی و بشقابی) و یک نوع روزنه anomocytic به شکلهای بیضوی، نیمه گرد و گرد و کاملاً همسطح برگ یا برجسته در سطوح فوقانی و تحتانی برگ تاکسونهای مورد مطالعه شناسایی شدند. همچنین با مطالعه تزئینات سطح دانه گرده در مجموع 5 نوع ویژگی ساختاری، 5 نوع ویژگی تزئیناتی و 6 نوع ریزتزئینات مشاهده شد. پس از تلفیق و تفسیر داده ها در مجموع 23 تاکسون مورد قبول واقع شدند و سایر تاکسونها مترادف آنها قرار داده شدند. نتایج این پژوهش ارزش و اهمیت ویژگیهای ریزریخت شناسی برگ و دانه گرده را در رده بندی دقیقتر جنس بلوط در جنگل های ایران اثبات نمود. همچنین مشخص شد که در حال حاضر 13 تاکسون که عمدتاً متعلق به جنگلهای زاگرس هستند، جزو تاکسونهای حفاظتی دسته بندی شده که در بین آنها 5 تاکسون q. cedrorum، q. longipes، q. robur subsp. pedunculiflora، q. castaneifilia subsp. undulate و q. ungeri شرایط بسیار نامطلوبی داشته و در طبقه گونه های در بحران انقراض قرار دارند.

چکیده جنسl. ziziphora از خانواده lamiaceae ، زیرخانواده nepetoideae و طایفه mentheae می باشد. این جنس در ایران دارای سه گونه یکساله و یک گونه چند ساله به نامlam. z. clinopodioides می باشد. این گونه دارای پراکندگی نسبتا وسیعی در ایران است، ولی در مناطق پراکنش دارای جمعیت های کوچک بوده و به علاوه تجدید حیات طبیعی محدودی دارد و به دلیل داشتن مواد و ترکیبات شیمیایی از گروه ترپنوئیدها، به عنوان گیاه دارویی از طبیعت برداشت می گردد. گونه z.clinopodioides دارای تنوع مورفولوژیکی زیادی است و به این دلیل بر اساس آخرین بررسی تاکسونومیکی 9 زیرگونه برای آن معرفی گردیده، هم پوشانی صفات شناسایی و تفکیک زیرگونه ها را بسیار پیچیده کرده است. جمعیت های مختلف این گونه که از استانهای مختلف ایران جمع آوری گردیده اند از نظر صفات مورفولوژیکی ، سیتولوژیکی و فیتوشیمیایی مورد بررسی قرار گرفتند و نتایج حاصل با استفاده از روشهای آماری، نرم افزار minitab 14 و11.5 spss آنالیز شدند. در بررسی مورفولوژیکی 19 صفت کمی و کیفی اندازه گیری شد و داده های حاصل آنالیز گردید. در بررسی سیتولوژیکی، اعداد کروموزومی 5 جمعیت از گونه z.clinopodioides با استفاده از سلولهای ریشه رویانده شده از بذرهای سالم در مرحله متافاز شمارش گردید، اعداد کروموزومی 16=n2 و 18=n2 برای این گونه شمارش شد. در بررسی فیتوشیمیایی ترکیبات شیمیایی اسانس 6 جمعیت با استفاده از دستگاه gc و gc mas شناسایی گردید. ترکیب شاخص اسانس دراین گونه پولگون می باشد. در جمعیت های مختلف میزان درصد این ترکیب در اسانس متفاوت است و به علاوه وجود ترکیبات دیگر نظیر 8،1 سینئول، پارا-منت-3-ان-8- اول، گاما ترپینن و لیمونن با درصد ها و نسبت های مختلف وجود کموتایپ های مختلف را نشان می دهد. تفاوت معنی داری از نظر ترکیبات اسانس در زیرگونه ها ی مختلف مشاهده نشد، ولیکن وجود کموتایپ های 1 (پولگون) 2 (پولگون، 1،8 سینئول و پارا-منت-3-ان-8-اول) 3 (گاما ترپینن) و 4 (لیمونن) تشخیص داده شد. در مجموع نتایج آنالیز آماری نشان داد که تنوع در گونه z. clinopodioides را میتوان در قالب سه زیرگونه دسته بندی نمود که عبارتند از: z. clinopodioides subsp. rigida z. clinopodioides subsp. filicaulis z. clinopodioides subsp. elburzensis

چکیده ندارد.