نام پژوهشگر: نعیمه اسماعیل نیا
نعیمه اسماعیل نیا عبدالرضا واعظی هیر
سد خاکی آغ چای در استان آذربایجان غربی و در 45 کیلومتری شهرستان خوی واقع شده است. این سد که یک سد خاکی قوسی با هسته ی رسی است به منظور مهار آبهای سطحی و سیلابی رودخانه آغ چای و استفاده از آن در توسعه و بهبود کشاورزی دشتهای پایین دست در بخش شمال و شمال شرقی قره ضیاءالدین احداث شده است. بلندی سد از پی 111/5 متر بوده و گنجایش مخزن به 179/5 میلیون متر مکعب می رسد. این سد بر روی آهکهای مرجانی، مارن و مارنهای ماسه ای سازند قم مربوط به دوره الیگو- میوسن ساخته شده است. قرار گرفتن گسل آغ چای در مجاورت ساختگاه و نیز وجود توالی رسوبی مربوط به سازند قم در تکیه گاههای این سد احتمال بالا بودن نفوذپذیری در بخشهایی از تکیه گاهها را محتمل می سازد. دو سال بعد از آبگیری این سد نشت هایی در جناح راست و چپ و در دو طرف سازه سرریز و دره مجاور مشاهده گردید که در مجموع آبدهی متوسط 16 لیتر در ثانیه دارند. طی نمونه برداری های فصلی که از پاییز 92 به مدت یک سال از نقاط نشتی و آب پشت مخزن انجام شد و آنالیزهای هیدروشیمیایی که روی نمونه ها صورت گرفت معلوم شد آب چشمه های موجود در تکیه گاههای سد، قرابت هیدروشیمیایی بسیار نزدیکی با آب مخزن دارد و تغییرات دبی آنها با تراز آب مخزن رابطه مستقیم دارد که نشان می دهد اولاً چشمه ها مربوط به نشت از تکیه گاهها بوده و تغییرات بارهیدرولیکی ناشی از تغییرات تراز مخزن بر دبی نشت و محل ظهور آن موثر بوده است. محل نشت از حدفاصل یکی از واحدهای کنگلومرا و مارن مربوط به سازند قم در تراز بین 1250 تا 1270 متر می باشد. تحلیل نتایج آنالیز نمونه ها در بررسی شاخص اشباع کانی ها مشخص گردید که آب نشتی از نظر کانی های کلسیت و دولومیت به حد فوق اشباع و از نظر هالیت و گچ زیراشباع می باشد که می-تواند در مورد توسعه آینده مجاری نشتی نگران کننده باشد. در این تحقیق به منظور پیش بینی رفتار نشت و علاج بخشی آن از مدل عددی المان محدود seep/w استفاده شد. نتایج این شبیه سازی نشان داده که پرده تزریق 30 متری فعلی هیچ تاثیری بر آب بندی این بخش از تکیه گاه نداشته است ولی با ایجاد یک پرده تزریق مکمل تا لایه نشتی می توان دبی نشت در واحد عرض لایه را از 2/63 به 1/3 لیتر در ثانیه کاهش داد. ولی درصورتی که پرده تزریق به کف دره دوخته شود دبی نشتی به 0/15 لیتر در ثانیه کاهش خواهد یافت برای این منظور یک پرده تزریق 96 متری باید در تکیه گاه چپ اجرا گردد.