نام پژوهشگر: حسن شهزستانی

تأثیر بیان تصویری شاهنامه ی فردوسی بر نگاره های شاهنامه های بایسنقری و تهماسبی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شاهد - دانشکده هنر 1394
  حسین عصمتی   حسن شهزستانی

این رساله عناصر تأثیرگذار بر کیفیت دو شاهنامه ی بایسنغری و تهماسبی را از دو زاویه ی عوامل بیرونی و عوامل درونی بررسی کرده است. ساختار ادبی شاهنامه ی فردوسی و نوع تعامل هنرمند با آن در محدوده ی عوامل درونی قرار گرفته است. هدف تحقیق در این بخش، شناسایی و دسته بندی شاخصه های ادبی شاهنامه فردوسی است که بر ساختار و بیان هنری دو نسخه ی بایسنغری و تهماسبی موثر بوده است. تفاوت های مذهبی و فرهنگی و حکومتی و اقتصادی در زمان تیموریان و صفویان به عنوان عوامل بیرونی، در کیفیت و تفاوت دو نسخه ی بایسنغری و تهماسبی موثر بوده است. هدف در این بخش نیز شناسائی عوامل تأثیر گذار بر خوانش نگارگران و به تبع تفاوت های دو نسخه ی مذکور است. به منظور رسیدن به این اهداف شناسایی منابع ادبی و تاریخی و هنری ضروری است. شناسایی منابع از طریق کتابخانه و جمع آوری اطلاعات به وسیله ی فیش برداری بوده است. تجزیه و تحلیل اطلاعات به شیوه ی کیفی صورت گرفته است. از طریق توصیف و تحلیل و تطبیق داده هایی که از تجزیه و تحلیل به دست آمده بود، یافته ها و نتیجه ها به این شرح تدوین شده است؛ معادل تصویری صورت های خیال در اشعار فردوسی، به طور مستقیم در نگاره های تهماسبی مشاهده شد. به همین دلیل تنوع و تعدد عناصر تصویری با کارکرد صورت های خیال، در شاهنامه ی تهماسبی بیشتر از بایسنغری بود. علی رغم این که امکان تفکیک کامل وجود نداشت، تفاوت دو نسخه به دو شکل بررسی شده است. اول در محتوا که ناشی از مذهب و فرهنگ بوده است. دوم شکل ساختاری و عناصر تصویری که ناشی از حکومت و شرایط اقتصادی بوده است. بررسی نوع روایت گری شاهنامه فردوسی با توجه به عناصری همچون صور خیال (تشبیه، استعاره، کنایه، اسناد مجازی)، اغراق شاعرانه، وزن عروضی و ... و تأثیر آن ها در شکل گیری نگاره های حماسی، منجر به شناسایی و معرفی رابطه ی ظریف و حساس از طریق زبان تصویری میان این نگاره ها با متن ادبی خواهد شد. امری که تا کنون در این سطح بدان پرداخته نشده است.