در کشور ما همانند سایر کشورهای درحال توسعه نخود نقش مهمی در نظام کشت سنتی ایفا می کند، بنابراین تلاش هرچه بیشتر جهت شناسایی ارقام با عملکرد بالا مفید واقع شده و باعث افزایش محصول در واحد سطح می شود. هدف از اجرای این آزمایش ارزیابی تنوع ژنتیکی در ژنوتیپ های مختلف نخود با استفاده از روش آماری چند متغیره، شناسایی ارقام پر محصول در کشت پاییزه دیم استان کردستان و معرفی آن به زارعین استان بود. که این پژوهش در دو سال زراعی 92-1391 و 93-1392 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی سارال واقع در 70 کیلومتری شهرستان سنندج، انجام شد. دو آزمایش مجزا در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 14 ژنوتیپ مختلف در چهار تکرار برای هرسال مورد آزمون قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس داده های حاصل از آزمایش در سال اول و دوم نشان داد که رقم های مختلف نخود ازنظر برخی صفات نظیر تعداد بوته در پلات، تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی و عملکرد در هکتار دارای اختلاف معنی داری در سطح احتمال 1 و 5 درصد بودند و بقیه ی صفات دارای اختلاف معنی داری نبودند. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که ژنوتیپ 13 در سال اول و ژنوتیپ های شماره 7 و 13در سال دوم بهترین عملکرد را داشتند. با انجام تجزیه به مولفه های اصلی در سال اول و دوم به ترتیب، پنج مولفه اول با مقادیر ویژه بالاتر از یک، 31/83 درصد از کل تغییرات مربوط به صفات و شش مولفه اول با مقادیر ویژه بالاتر از یک، 45/92 درصد از کل تغییرات مربوط به صفات را در برداشتند. نتایج تجزیه همبستگی در سال اول و دوم نشان داد که صفت عملکرد تک بوته باصفت عملکرد بیولوژیک همبستگی مثبت و معنی داری داشتند. ضریب تبیین رگرسیون گام به گام در سال اول 92 درصد و در سال دوم 82 درصد بود، بر این اساس در تجزیه علیت صفت عملکرد بیولوژیک در سال اول و صفت تعداد بوته در پلات در سال دوم بیشترین تأثیر را بر عملکرد داشتند.