نام پژوهشگر: عبدالمجید تناور

اقتضائات رسانه و حکم فقهی کذب با تاکید بر رسانه های خبری (چالش ها و راهکارها)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه امام صادق علیه السلام - دانشکده علوم انسانی 1393
  عبدالمجید تناور   محمدعلی حیدری

یکی از سوء رفتارهایی که دامنگیر رسانه ها خصوصا در حوزه خبر شده است مسئله کذب و دروغ پردازی است. این عنوان در جامعه علمی اسلامی در دو قلمرو فقه و اخلاق مطرح می شود. جامعه دینی و مسلمان ایران از اصول و ارزش های برآمده از مبانی اسلامی پیروی می کند. اما در تمامی جوامع انسانی دروغ امری ناپسند و منافی ارزشهای انسانی است و با آن به عنوان یک خطا و در برخی مواقع به عنوان یک جرمِ قابل مجازات برخورد می شود. با این وجود به سبب تفاوت در برخی از فروع کذب می توان از جدایی و مغایرت در مبانی و مبادی اخلاق در جوامع مختلف سخن به میان آورد. این نکته باعث می شود ما در تحقیقات خود راجع به اخلاق رسانه، به سراغ بحث های دینی و اسلامی معطوف شویم چرا که با پذیرفتن دین مبین اسلام، باید به اخلاق و فقه تعریف شده توسط دین پایبند باشیم. از میان علوم اسلامی، علم فقه بیش از دیگر علوم عهده دار این مسئله است، چرا که فقه به بیان احکام افعال مکلفین می پردازد و فعالیت رسانه ای نیز در دایره افعال مکلفین است. در این تحقیق سعی شده است که به تعریف دقیقی از کذب برسیم و با توجه به الزامات رسانه ای که برای آن متصور است، اهم مصادیق کذب در رسانه های خبری را شناسایی کرده و مواضع چالش حکم حرمت کذب در فقه و اقتضاءات رسانه را استخراج کنیم، و برای حل برخی از این چالش ها به دنبال راه حل بوده ایم. لذا سوال اساسی در این تحقیق این است که چالش های احتمالی میان حکم فقهی کذب و اقتضاءات رسانه ای در حوزه خبر چیست؟ از آنجا که کذب یک موضوع فقهی است، بررسی حکم حرمت کذب و بررسی مخصصات حرمت آن در بسیاری موارد نیاز به قوه اجتهاد دارد و نیازمند حضور فقیهان در این عرصه می باشد، اما در حوزه موضوع شناسی کذب در رسانه نیازمند تخصص های رسانه هستیم که جمع این دو ما را در رسیدن به هدفمان که ایجاد رسانه اسلامی است نزدیکتر خواهد کرد.