نام پژوهشگر: شهناز امینی
شهناز امینی اصغر جوانی
نگارگری ایران در طول تاریخ پرفراز و نشیب خود مضمونهای متنوعی را به نمایش گذاشته است؛ و در هر دوره وقایع و تحولات سیاسی، نظامی، تجاری، مذهبی و فرهنگی، بر نقاشی ایران تأثیر بسیار نهاده است. تأثیرات متقابل نگارگری صفویه از ویژگیهای نقاشیهای شرقی و غربی، باعث پدیدار شدن تیپهایی غیر ایرانی در نقاشی ایرانی شد. در این رساله سعی گردیده تیپهای غیرایرانی در نگارگری عصر صفوی (تبریز و اصفهان) مورد بررسی قرار گیرد، ولی قبل از آن مناسب بود که روابط خارجی در این دوران مشخص شود و سپس عواملی را که احتمال تأثیرگزاری به نقاشی ایرانی را دارد، مورد بررسی قرار گیرد. هدف از انجام این پژوهش شناخت تیپ و چگونگی نفوذ و تأثیر متقابل تیپ های غیر ایرانی در نقاشی دوره صفویه میباشد. اما مسائل قابل توجه آن است که: آیا اقوام غیرایرانی در آثار نقاشی دوره صفوی بیشتر هندیان، عثمانیان و یا اروپاییان هستند؟ اقوام غیرایرانی در مکتب تبریز صفوی چهکسانی هستند؟ آیا برخی تیپهای انسانی در مکتب اصفهان به سوی تیپهای اروپایی گرایش دارند؟ که بر اساس روش مطالعه و مشاهده و استدلالهای تحلیلی سعی شده است پاسخی مناسب در جهت به این سوالات داده شود. در مکتب تبریز صفوی که مغولان هند نسبت به دیگر اقوام تأثیرات بیشتری بر هنر ایرانی گذاشتند؛ خصوصیات و تیپهای هندی تقریباً از دوره پناهنده شدن همایون شاه به دربار شاه طهماسب، حضوری پررنگتر پیدا کردند. هنر ترکیه عثمانی تحت تأثیر هنر اروپایی و ایرانی بود؛ و با توجه به جنگهای پی در پی با دولت صفویه، تأثیرات کمتری را بر هنر ایرانی گذاشت. اروپاییان در عصر شاه اسماعیل حضور کمرنگی داشتند و در دوره شاه طهماسب به دلیل مذهبی بودن شاه اجازه ورود به دربار به آنها داده نمیشد. شاه عباس ورود اروپاییان را به ایران آزاد و از آنها استقبال میکرد. در بین انگلیسیها بیشتر از بقیه اروپاییان با ایران وارد رابطه شدند؛ بهطبع در نقاشی مکتب اصفهان نیز تیپهای انگلیسی بیشتر از دیگران پدیدار شدند، تا جایی که منجر به نابودی مکتب اصفهان و ظهور نقاشی اروپایی مآب شد.