یکی از سلسله های کوچک ایرانی که در فاصله بین سالهای 316تا 433 ه ق در نواحی شمال ایران فرمانروایی کردند زیاریان را می توان نام برد. تاریخ اجتماعی زیاریان در برگیرنده نهادهای اجتماعی است که در این دوره وجود داشت که از جمله آنها: نهاد خانواده، نهاد آموزش، نهاد مذهب و گرایش های فکری، سبک و شیوه زندگی مردم و غیره که در روند حوادث می توان به آنها دست یافت. تاریخ اجتماعی دوره زیاریان به عنوان سلسله ای کوتاه مدت در منطقه ای محدود تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است و اگرچه پژوهش هایی درباره ی تاریخ زیاریان انجام شده ولی در آنها بیشتر به جنبه های سیاسی این سلسله پرداخته شده و به شکل جسته و گریخته اشاراتی به جنبه اجتماعی در آنها شده است؟ اهمیت کار حاضر نیز در همین است. تاریخ اجتماعی این دوره نشان دهنده بازتابی از جامعه اسلامی و ایرانی است که با ویژگی های محلی در جنبه های مختلف در هم تنیده شده و این تنیدگی و تلفیق به شکل زیبایی خود را نشان می دهد. هدف این تحقیق مشخص کردن تاریخ اجتماعی زیاریان با استفاده از روش تحقیق تاریخی از نوع توصیفی-تحلیلی است.

دولت عباسیان که بر ویرانه های حکومت نود ساله امویان پدید آمد، فصل نوینی را در تمدن اسلامی پی ریزی کرد که بالغ بر چهار صد و سی سال ادامه یافت. عباسیان با تمهید مقدمات توانستند نهضت خویش را از خراسان که دور از دسترس آسان امویان بود آغاز کنند و در این راه از حمایت قبایل عربی این منطقه برخوردار شوند. در پژوهش هایی که تاکنون پیرامون قیام عباسیان به عمل آمده ، کمتر به نقش ویژه قبایل عرب در همراهی یا عدم همراهی با ابومسلم پرداخته شده است. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی می کوشد تا به این پرسش پاسخ دهد که از میان قبایل مختلف عرب ساکن خراسان، اتکای ویژه عباسیان در طول نهضت، بر کدامیک از آنها صورت گرفت و کدامیک به حیث ملاحظات سیاسی از همراهی با عباسیان اجتناب ورزیدند؟ یافته های این پژوهش، ناظر به این معناست که از میان قبایل مختلف عرب ساکن خراسان، اتکا و اعتماد عباسیان بیشتر بر عرب جنوبی بود و اقبال چندانی نسبت به عرب شمالی صورت نگرفت.

بر اساس شواهد تاریخی در دوران ساسانی به کشاورزی بسیار اهمیت میدادند چرا که بخش اعظم درآمد کشور فلاحتی ایران ، میبایست از مالیاتی که بر اراضی(خراج) مقرر شده بود ،تأمین گردد مالیات بر اراضی که سابقه کهنی داشت یکی از اقلام درآمدی دولت و ملت بود سنگینی بار این نوع مالیات ها را بیشترکشاورزان و روستاییان بر دوش می کشیدند. باج شخصی یا «جزیه» یکی دیگر از مالیات هایی بود که در عصر ساسانی آن را از صنعت گران و پیشه وران و شهرنشینان می گرفتند .اعراب مسلمان پس از ورود به ایران بر قلمرو ساسانیان دست یافتند و بر آن مسلط شدند . ازآنجایی که تجربه حکومت در سطحی وسیع بر اقوام و ملل دیگر را نداشتند برای اداره این سرزمین ناچار به استفاده از برخی از میراث حکومت پیشین شدند . از جمله این میراث مالیات بود . مالیات سرانه (سرگزیت) و مالیات ارضی (خراگ) . از آنجایی که خراج و جزیه درآمدهای تقریبأ مطمئنی برای شاهان و خلفا بودند به همین جهت آنها توجه زیادی به این دو منبع درآمد داشتند.بر این اساس هدف از انجام این پژوهش مشخص کردن مالیات دهندگان در هر دو دوره و مقایسه انواع مالیات ها و میزان آن، همچنین شیوه های وصول آنها در اواخر دوره ساسانی با اوایل دوره اسلامی است روش تحقیق در این پایان نامه روش توصیفی _مقایسه ای می باشد چرا که در روش توصیفی (شناخت میزان و انواع مالیات ها) به توصیف آنچه که بوده پرداخته شده است. در مطالعات مقایسه ای تغییرات آن ها در قبل و بعد از ورود عرب مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق با توجه به ابعاد موضوع جمع آوری داده ها از منابع کتابخانه ای صورت گرفته است.