نام پژوهشگر: مینو قرایی

ظهور ایل قرایی در صحنه سیاسی و اجتماعی خراسان از نادرشاه افشار تا ناصرالدین شاه
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه فردوسی مشهد 1393
  مینو قرایی   عباس سرافرازی

سرزمین خراسان در طول تاریخ پرفراز و نشیب خود حوادث فراوانی را پشت سر گذاشته است. شهرستان تربت حیدریه نیز به عنوان عضوی از پیکره خراسان بزرگ سرنوشتی همسو و هم نوا با خراسان داشته است. تاریخ این منطقه با نام قرایی ها پیوند خورده است . افراد ایل قرایی به دلیل جلگه سرسبز و وسیع و بارور از زمان های دور در این بخش از خراسان پهناور ساکن شده و به قولی در رخدادهای سیاسی و نظامی ایران از سقوط اصفهان در سال 1135هجری قمری تا اواسط قاجار موثر بوده و دارای تشکیلات نظامی و حکومتی بوده اند. سردودمان این ایل نجف قلی خان بود که مقارن با حکومت نادرشاه زندگی می کرد. اما به نظر می رسد که ، ستاره اقبال خاندان قرایی در دوره قاجاریه و با نام اسحاق خان قرایی در دستگاه آقا محمدخان قاجار و فتحعلی شاه طلوع می کند . این ایل در دوره قاجاریه از نقش مهمی در خراسان به خصوص در زاوه برخوردار بوده است.از بین فرزندان اسحاق خان فقط محمدخان قرایی بود که علم طغیان برمی دارد و بین او و دولت قاجار کشمکش هایی به وجود می آید . ولی سرانجام وی را به تهران منتقل می کنند و از آن جا به تبریز و از تبریز به ترکیه فرار می کند و مدتی را در استانبول گذرانده و بعد توسط دولت عثمانی به لبنان منتقل می شود و در شهر بیروت سکنی می یابد و در سن هشتاد سالگی بدرود حیات می گوید . بدین ترتیب دفتر خوانین قرایی توسط عباس میرزا بسته می شود و حکومت تربت برای مدتی به دست کارگزاران حقوق بگیر دولتی و غیر محلی می افتد .