نام پژوهشگر: غلامرضا بخشی خانیکی
احمد نوروزیان محمدعلی ابراهیمی
آنغوزه (ferula assa- foetida l.) گیاهی است بومی و انحصاری استپهای ایران و افغانستان متعلق به تیره چتریان (apiaceae)، با خواص دارویی و صنعتی منحصربفرد که آن را از سایر گونههای گیاهی متمایز میسازد. بذرهای آنغوزه همچون اکثر گیاهان این تیره دارای خواب نسبتا" طولانی بوده و کوتاه کردن دوره خواب و افزایش میزان جوانهزنی به روشهای آزمایشگاهی میتواند در تکثیر و احیای این گیاه موثر واقع شود. در پژوهش حاضر با هدف دستیابی به ماده گیاهی کافی برای کشت درون شیشهای و بهینهسازی ریزازدیادی گیاه آنغوزه، تأثیر تیمارهای مختلف فیزیکی و شیمیایی شامل سرما، آبشویی، هورمونga3 ، غلظت نمکهای معدنی محیط کشت وهمچنین اثر سال بر شکستن خواب بذر و پرآوری (ریزازدیادی و ریشهزایی) این گیاه در شرایط آزمایشی، در قالب طرح کاملا تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. در تیمارهای مربوط به شکست خواب و جوانهزنی بذر، 30 لوله آزمایش که هر لوله حاوی یک بذر بود، به عنوان تکرار استفاده شد. آزمون چند دامنهای دانکن نیز به منظور مقایسه میانگینها بهکار رفت. نتایج نشان داد استفاده از تیمارهای مختلف، تاثیر معنیداری بر شکست خواب و افزایش درصد جوانهزنی بذر آنغوزه داشت. به گونهای که آبشویی بذر به مدت 6 ساعت با استفاده از سرمادهی مرطوب به مدت 2 هفته در دمای 4 درجه سانتیگراد، در محیط کشت ½ ms حاوی 10 میلیگرم بر لیترga3، منجر به شکست خواب بذر شده و میانگین جوانهزنی را تا 61 درصد در بذور یکساله نسبت به بذور تازه برداشت شده افزایش داد. در آزمایشهای مربوط به پرآوری آنغوزه نیز، محیطms حاوی یک میلیگرم برلیتر هورمون bap در مقایسه با دیگر سیتوکینینهای بکار رفته (کینتین و 2ip) و همچنین 0/01 میلیگرم بر لیتر iba در مقایسه با (naa و پیکلورام)، مناسبترین تیمار به منظور پرآوری گیاهچهها و ایجاد ریشههای غدهای مناسب برای رشد و تکثیر متوالی گیاه، تشخیص داده شد. در این ترکیب هورمونی، میانگین ارتفاع گیاهچه، 3/96 سانتیمتر بود که در مقایسه با شاهد (2/28 سانتیمتر) به میزان 57/6 درصد افزایش نشان داده است. همچنین تعداد ساقه جانبی نیز با میانگین 3 عدد نسبت به شاهد (یک ساقه) به ازای هر ریزنمونه بیشتر بوده است.