نسترن وحشی (rosa canina l.) متعلق به خانواده rosaceae، معروف ترین پایه گل رز و گیاهی دارویی است که به دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی ارزشمند بذر و میوه هایش آینده درخشانی برای آن پیش بینی شده است. با توجه به وجود مشکلاتی در ازدیاد آن از طریق بذر و قلمه، اهمیت تکثیر آن به روش ریزازدیادی کاملاً واضح است. اما واکنش ارقام و ژنوتیپ های مختلف، نسبت به یک دستورالعمل معین برای ریزازدیادی متفاوت است. از این رو، پژوهش حاضر در سال 1391 در محل آزمایشگاه کشت بافت گیاهی گروه علوم باغبانی دانشگاه شهرکرد در چهار بخش انجام پذیرفت. بدین منظور، در اواخر فصل بهار، دو آزمایش جداگانه به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی به منظور مشخص شدن بهترین تیمار ضدعفونی انجام شد. تیمارها آزمایش اول شامل اتانول با غلظت های (0، 55، 70 و 85 درصد) به مدت 20 ثانیه و هیپوکلریت سدیم (0، 5، 10 و 15 درصد) به مدت 10 دقیقه و هم چنین تیمارهای آزمایش دوم ضدعفونی شامل اتانول با غلظت های (70 و 85 درصد) و مدت زمان (20، 60 و 180 ثانیه) بودند. ریزنمونه ها (5/1 سانتی متر) به صورت افقی بر محیط کشت ms فاقد هرگونه تنظیم کننده رشد کشت گردیدند. نتایج نشان داد؛ دو محلول ضدعفونی کننده مذکور در غلظت های زیاد و زمان های طولانی علاوه بر ایجاد عوارضی همچون شیشه ای شدن نوساقه ها (فقط اتانول) و افزایش ترشحات فنلی از قاعده ریزنمونه ها، موجب تأخیر در شروع فعالیت ریزنمونه می شوند. بهترین نتیجه با غوطه ور نمودن ریزنمونه در محلول های اتانول 70 درصد به مدت یک دقیقه و هیپوکلریت سدیم 10 درصد به مدت 10 تا 15 دقیقه به دست آمد. در کشت ها، قارچ ناشناسی شبیه به خصوصیات جنس alternaria یافت شد. علی رغم وجود نوعی مخمر خسارت زا، آلودگی مخمری دیگری یافت شد که مانع رشد ریزنمونه نسترن نشد. بخش دوم پژوهش شامل دو آزمایش طرح پایه کاملاً تصادفی و فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی بود، تأثیر سه موقعیت (بالا، وسط و پایین) ساقه های اصلی و فرعی و همین طور موقعیت جوانه روی ساقه ها، بر بعضی از خصوصیات رویشی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که روش مناسب ضدعفونی و هم چنین، عارضه سیاه شدگی علاوه بر غلظت و زمان کاربرد مواد ضدعفونی کننده به نوع بافت ریزنمونه نیز بستگی دارد. به طور کلی، قسمت میانی ساقه های اصلی و فرعی گیاه نسترن (نیمه خشبی) بهترین نتیجه را نشان داد. در بخش سوم و چهارم این پژوهش، اثر سطوح مختلف (1/2 و 1/4) محیط کشت ms به تنهایی و نیز در ترکیب با دو نوع سیتوکینین bap و kin با غلظت های (0، 75/0، 5/1، 25/2 و 3 میلی گرم بر لیتر) و هم چنین در ترکیب با دو نوع اکسین 2,4-d و iba با غلظت های (0، 1، 5/2، 4 و 5/5 میلی گرم بر لیتر) و اثر محیط کشت 1/4 ms در ترکیب با دو تنظیم کننده رشد 2,4-d و bap مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد حتی محیط های کشت 1/2 ms و 1/4 ms فاقد هورمون برای استقرار و رشد جوانه های گیاه نسترن کافی می باشد. زمان اخذ ریزنمونه نسترن و غلظت محیط کشت اهمیت بیشتری دارد.

قارچ عامل شانکر ساقه و نماتد پوسیدگی از عوامل مهم بیماری زای سیب زمینی هستند که هر دو از مزارع منطقه فریدن استان اصفهان گزارش شده اند. از نمونه های غده جمع آوری شده از مناطق آلوده چند جدایه قارچ متعلق به گونه rhizoctonia solani جداسازی شد که بررسی گروه آناستوموزی آن ها، نشان دهنده غالب بودن گروه آناستوموزی ag3 در بین جدایه ها بود. نماتد مولد پوسیدگی غده نیز از غده های آلوده جمع آوری شده از منطقه مذکور استخراج و پس از تشخیص با استفاده از خصوصیات ریخت شناسی و ریخت سنجی روی محیط کشت pda کلونیزه شده توسط قارچ rhizoctonia solani تکثیر گردید. برای بررسی برهمکنش دو بیمارگر روی سیب زمینی (رقم اگریا)، ابتدا در آزمایشی بصورت کاملاً تصادفی با پنج تکرار، وجود قارچ و نماتد به تنهایی و حضور هم زمان آنها با شاهد، مقایسه گردیدند. سپس در آزمایش بعدی زمان حضور هریک از پاتوژن ها نسبت به یکدیگر مقایسه شد. بدین ترتیب که آزمایشی با شش تیمار ( تلقیح نماتد دو هفته قبل از قارچ، تلقیح نماتد دو هفته بعد از قارچ، قارچ و نماتد هم زمان و شاهد های بدون قارچ، بدون نماتد و بدون قارچ و نماتد ) و پنج تکرار به صورت طرح کاملا تصادفی انجام شد. مایه تلقیح نماتد به میزان سه هزار نماتد (سنین مختلف) بر کیلوگرم خاک و مایه تلقیح قارچ (گندم کلونیزه شده با قارچ) میزان 10% وزنی خاک بستر استفاده شد. ارزیابی نتایج چهار ماه بعد از آخرین مایه زنی و بر اساس شاخص های کمی گیاه (وزن تر ریشه و ساقه، وزن خشک ریشه و ساقه، ارتفاع گیاه و وزن غده ها)، خصوصیات کیفی غده (ماده خشک، نشاسته و قندهای محلول )و شاخص های رشدو نمویی نماتد (تعداد نماتد در غده و خاک و درصد زخم غده ناشی از نماتد) صورت گرفت. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین شاخص های رشد نشان دهنده عدم تأثیر معنی دار قارچ روی بعضی از شاخص های کمی بود، که احتمالاً به دلیل جبران خسارت توسط ماده آلی (گندم) موجود در ماده تلقیح اضافه شده بوده است. نماتد نیز به دلیل نحوه بیماریزایی (پوسیدگی غده) اثر معنی داری روی شاخص های مورد بحث نشان نداد. در حالی که مقایسه میانگین وزن غده تولیدی نشان دهنده اختلاف معنی دار بین تیمارهای مختلف بود. به عبارت دیگر حمله قارچ و نماتد هر یک به تنهایی و یا همراه با هم، باعث کاهش قابل توجهی نسبت به شاهد گردیدند. با این حال تقدم و تاخر دو هفته ای هر کدام از بیمارگرها نسبت به هم تفاوت معنی داری در وزن غده نسبت به حضور هم زمان آنها ایجاد نکرد. امکان مقایسه تعداد اسکلروت ها در تیمارهای مختلف به دلیل عدم تشکیل آنها میسر نگردید. مقایسه میانگین خصوصیات کیفی غده نیز نشان دهنده عدم تأثیر مایه زنی بیمارگرهای مورد بررسی روی خصوصیات مذکور بود. در حالی که مقایسه میانگین های جمعیت نماتد در واحد وزن غده و خاک بستر تیمارهای مختلف نشان دهنده معنی دار بودن اثر تیمارها بود. بیشترین تعداد نماتد غده در تیمار هم زمان دو بیمارگر و کمترین آن در تیمار نماتد به تنهایی و نماتد دو هفته قبل از قارچ مشاهد گردید. افزایش جمعیت مذکور را می توان به بقا بیشتر نماتد در اثر تغذیه از قارچ نسبت داد.

نماتدها، بویژه نماتدهای ریشه گرهی از جمله عوامل خسارت ز ای مهم در محصولات کشاورزی هستند. به منظور کاهش اثرات سوء سموم شیمیایی روی سلامت بشر، محیط زیست، و موجودات غیر هدف و ممانعت از ایجاد عوامل بیماری زای مقاوم، استفاده از روش های سازگار با محیط زیست جهت مهار نماتدهای ریشه گرهی ضروری می باشد. از طرف دیگر بازگرداندن ضایعات صنعتی، به چرخه مواد از اهداف اصلی فعالان محیط زیست به شمار می رود. کمپوست باقی مانده در پرورش قارچ های صدفی از ضایعات عمده در تولید این محصول است که با توجه به افزایش روزافزون پرورش این قارچ ها، باید به چرخه طبیعی مواد برگردانده شوند. استفاده از باقی مانده کمپوست جهت کنترل عوامل بیماریزای گیاهی و یا کاربرد آنها به عنوان کودآلی از راه های مهم بازگشت مواد مذکور به طبیعت محسوب می شوند. در این پژوهش تأثیر کاربرد کمپوست باقی مانده در تولید قارچ صدفی (pleurotus florida) بر بیماری زایی نماتد ریشه گرهی (m. javanica) در گوجه فرنگی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور تأثیر عصاره کمپوست و فیلتره کشت قارچ بر تخم و لارو سن دو این نماتد در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفت. همچنین برای بررسی اثر باقی مانده کمپوست در شرایط گلخانه، نسبت های مختلف آن (0، 10، 20 و 40% حجمی) با خاک گلدان مخلوط و پس از انتقال نشاهای چهار برگی گوجه فرنگی به گلدانها و استقرار آنها به تیمارهای دریافت کننده نماتد 2000 تخم و لارو در کیلوگرم خاک اضافه شد. سپس جهت بررسی مکانیسم اثر احتمالی، باقی مانده کمپوست، با کمپوست مصرف نشده در دو حالت استریل و غیراستریل مقایسه گردید. نتایج سه ماه بعد از مایه زنی گیاهان با نماتد با استفاده از شاخص های رشدی گیاهان و شاخص های رشد و نموی نماتد ارزیابی شد. نتایج آزمایشگاهی نشان دهنده اثر بیشتر فیلتره کشت قارچ بر مرگ و میر لارو و بازدارندگی از تفریخ تخم در مقایسه با عصاره کمپوست قارچ بود. نتایج بدست آمده از آزمایشات گلخانه ای موید تأثیر مثبت کاربرد باقی مانده کمپوست در افزایش میزان رشد گیاه و کاهش پارامترهای رشد و نموی نماتد ریشه گرهی بود. طبق نتایج این پژوهش باقی مانده کمپوست قارچ p. florida با نسبت 40 درصد حجمی در گلخانه در کنترل نماتد ریشه گرهی موثرتر واقع شد. با توجه به نتایج آزمایشگاهی و گلخانه ای، احتمالاً بخش عمده کنترل نماتد ریشه گرهی در گوجه فرنگی توسط باقی مانده کمپوست p.florida ناشی از اثر آنتاگونیستی قارچ p.florida و ترکیبات سمی تولیدی توسط این قارچ بوده است و وجود میکروارگانیسم های آنتاگونیست موجود در باقی مانده کمپوست، سمیت ترکیبات تولیدی در کمپوست و یا حتی القای مقاومت در گیاه به این اثر کنترلی افزوده است.