رادیکال های آزاد به خصوص گونه های اکسیژن فعال با آسیب رساندن به بیوملکول هایی همچون dna ، پروتئین ها و ... سبب پاتوژنز بسیاری از بیماری ها از جمله سرطان ها و ... می باشند. با توجه به سمیت بسیاری از آنتی اکسیدان های مصنوعی استفاده از آنتی اکسیدان های طبیعی به خصوص گیاهان امری ضروری می باشد. نوروزک ( salvia leriifolia ) گونه ای است از تیره نعناع که بومی ایران (درناحیه شمال خراسان) و افغانستان می باشد و کاربردهای قابل توجهی در علم پزشکی و صنایع غذایی و دارویی دارد. هدف از این تحقیق شناسایی ترکیبات تشکیل دهنده اسانس نوروزک و بررسی خواص سیتوتوکسی سیتی و آنتی اکسیدانی اسانس این گیاه بود.روغن فرار موجود در برگ این گیاه بعد از جمع آوری از دو منطقه بجستان و نیشابور در سال های 1385 و 1387، به روش تقطیر با بخار آب استخراج و ترکیبات موجود در آن از طریق آنالیز gc-ms شناسایی شدند. ترکیبات عمده اسانس او8 سینئول(اوکالیپتول)، آلفاپینن و بتاپینن بودند.خاصیت آنتی اکسیدانی اسانس حاصل از برگ گیاه نوروزک جمع آوری شده از دو منطقه بجستان و نیشابور در سال 1387و اجزای اصلی آن به وسیله آزمون های dpph، tbars و bcb مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت .در آزمون dpph به طور کلی روغن های فرار و ترکیبات عمده آن ها اثر ضعیفی را نشان دادند. اسانس گیاه نیشابور اثر آنتی اکسیدانی بیشتری را نسبت به سایر ترکیبات نشان داد ولی در مقایسه با کنترل مثبت (ویتامین c و کوئرستین) اثر آنتی اکسیدانی بسیار پایینی داشت. به منظور مطالعه بهتر و کامل تر اثرات آنتی اکسیدانی اسانس ها از دو محیط لیپیدی tbars و bcb استفاده شد. در این روش اسانس ها و ترکیبات آن ها نسبت به آزمون dpph اثر آنتی اکسیدانی بالاتری را نشان دادند. در آزمون tbars، آلفاپینن ضعیف ترین جزء مورد بررسی بود. در آزمون bcb، در غلظت های بالا (2و3 میلی گرم در میلی لیتر) اثر اسانس نیشابور نسبت به بجستان بیشتر بود ولی اثر ان ها در همه غلظت ها نسبت به کنترل مثبت (bht) ضعیف تر بود. اوکالیپتول در این آزمون ضعیف ترین جزء مورد بررسی بود. روش tbars بر اساس اندازه گیری تشکیل ترکیبات ثانویه اکسیداسیون از ماتریکس لیپیدی (مالون دی آلدئید) است در حالی که روش bcb بر اساس اندازه گیری تشکیل ترکیبات اولیه اکسیداسیون از ماتریکس لیپیدی (هیدروپراکسی دی ان ها) می باشد. نتایج مشاهده شده در این تحقیق و مقایسه آن ها با یکدیگر مشخص می کند که آزمون bcb روش مناسب تری برای بررسی خاصیت آنتی اکسیدانی اسانس نوروزک می باشد به دلیل اینکه ترکیبات عمده اسانس مونوترپن های هیدروکربنه (مانند آلفاپینن و بتاپینن) بودند و به علت مکانیسم عمل شان در این آزمون موثرتر عمل کردند در حالیکه فعالیت اوکالیپتول (او8 سینئول) که یک مونوترپن اکسیژن دار بود در این آزمون ضعیف تر مشاهده شد. در این پژوهش برای نخستین بار اثر سیتوتوکسی سیتی اسانس حاصل از برگ گیاه نوروزک که از دو منطقه بجستان و نیشابور و در سال های 1385 و 1387 جمع آوری شده بود، بر سلول های سرطانی tcc مورد بررسی قرار گرفت و اثر آن ها با هم مقایسه شد. اسانس های به دست آمده اثر سیتوتوکسی سیتی خوبی نشان دادند. . بررسی تغییرات مورفولوژیکی سلول ها نیز با استفاده از میکروسکوپ نوری معکوس خاصیت سیتوتوکسی سیتی اسانس را تایید کرد. حداقل غلظت لازم برای ازبین بردن نیمی از سلول های سرطانی (ic50) برای اسانس بجستان در سال 1385 μg/ml 466 و در سال 1387 μg/ml 250 ، برای اسانس نیشابور در سال 1385 μg/ml233 و در سال 1387 μg/ml212 محاسبه شد و حداقل زمان تیمار سلول ها با این اسانس ها 48 ساعت بود. اسانس به دست آمده از منطقه بجستان در سال 1385 اثر سیتوتوکسی سیتی ضعیفتری را نسبت به سایر اسانس ها نشان داد و سایر روغن های فرار با یکدیگر تفاوت معنی داری نداشتند. 50% از ترکیبات برگ گیاه نوروزک را مونوترپن ها (آلفاپینن، بتاپینن و اوکالیپتول) تشکیل می دهند. احتمال دارد حضور این مونوترپن ها و هم چنین وجود سایر ترکیبات کم مقدار و یا اثر همکرداری میان ترکیبات دلیل خاصیت سیتوتوکسی سیتی و آنتی اکسیدانی آن باشد.

با توسعه سریع داروهای سنتزی، استفاده از داروهای گیاهی تا اندازه ای منسوخ شده بود، اما با بروز عوارض نامطلوب و جانبی ترکیبات سنتزی و عدم سازگاری آن ها با طبیعت انسان، و نیز مزایای استفاده از ترکیبات گیاهی در از بین بردن عوامل بیماری زا، بار دیگر توجه دانشمندان و محققین را به گیاه درمانی و استفاده از مواد موثر موجود در گیاهان دارویی، معطوف کرده است. گیاهان و فرآورده های آن ها از دیرباز به عنوان دارو مورد استفاده قرار گرفته اند. داروهای مصنوعی به دلیل محدود بودن ماده ی موثر، دارای اثر اختصاصی و اکثرا یک بعدی هستند در حالی که داروهای گیاهی به لحاظ دارا بودن ترکیبات متعدد، با تاثیر چند بعدی، ضمن ایجاد اثرات مختلف و مکمل، عوارض جانبی کمی دارند. درواقع، بخش زیادی از مواد موجود در گیاهان، مسئول کاهش یا از بین بردن عوارض جانبی هستند. با توجه به ماهیت عفونی پوسیدگی دندان و بیماری های پریودنتال که از جمله شایع ترین بیماری های دهانی قرن حاضرند، لزوم انجام بررسی ها و تحقیقات جهت یافتن راه کار مناسب برای غلبه بر این بیماری ها بر همگان روشن است. تهیه و به کاربری دهان شویه های جدید یکی از این راه کارها است. در تحقیق حاضر، اثر ضدباکتری اسانس گیاه perovskia abrotanoide karel و salvia leriifolia benth به عنوان گیاهان بومی و دارویی در استان خراسان، متعلق به تیره نعناع، بر برخی از باکتری های بی هوازی اختیاری ، مولد عفونت های دهانی – حلقی بررسی شد. ارتباط بین اثر ضد میکروبی اسانس بخش های هوایی (گل و شاخه های هوایی) گیاه برازمبل، در مراحل مختلف رشد و نمو (مرحله رویشی، مرحله گل دهی، مرحله بذر دهی) و برگ گیاه salvia leriifolia benth در مرحله گل دهی مورد ارزیابی قرار گرفت. اسانس گیری به روش تقطیر با بخار آب انجام شد. و تاثیر غلظت های مختلف از اسانس بر باکتری های streptoccus mutans (atcc:35668) و streptoccus sanguis (atcc:1449)، به روش رقت در براث (جهت تعیین حداقل غلظت مهارکنندگی ((mic )برای هر دو اسانس و رقت در آگار (جهت تعیین حداقل غلظت باکتریسایدی((mbc ) برای اسانس p. abrotanoides بررسی شد. سپس ترکیبات موجود در گیاه p. abrotanoide از طریق gc-ms شناسایی شدند. مطالعه در قالب طرح کاملا تصادفی انجام گرفت. ترکیبات آلفا 1و8-سینئول ، کامفور ، آلفا-بیسابولن ، آلفا-پینن و دلتا-کارن ، به عنوان اجزا اصلی اسانس برازمبل شناسایی شدند. ترکیبات فوق متعلق به گروه مونوتوپن های اکسیژنه هستند. در بررسی احتمال وجود هم کرداری بین اسانس دو گیاه p. abrotanoide و s. leriifolia به روش تیتراسیون شطرنجی و به دست آوردن زمان از بین رفتن باکتری، وجود تشابه در نوع و مقدار ترکیبات سازنده هر دو نوع اسانس تائید کننده اثر بی تفاوت آن ها نسبت به یکدیگر بود. به عبارت دیگرحضور توام دو اسانس بر همدیگر تقویت کننده خاصیت ضد باکتریایی آنان نیست.

آشنایی با روابط متقابل بین گیاهان (رقابت یا تسهیل) برای شناخت تاثیر نسبی آنها بر فرآیندهای عملکردی اکوسیستم مفید است و این آگاهی ها در جهت اهداف مدیریت پوشش گیاهی مراتع قابل استفاده می باشد. در این تحقیق تعادل بین اثر رقابت و تسهیل بین گیاه بوته ای درمنه خراسانی و گیاه علفی چندساله بروموس کوپه داغی بررسی شد. نمونه برداری از گیاهان در حالتی که هرکدام به تنهایی در منطقه می روئیدند و هم چنین در وضعیتی که بروموس در زیراشکوب بوته درمنه رشد کرده بود، انجام شد. اولین نمونه برداری در مرحله رشد رویشی بروموس (خرداد ماه) که مقارن با اوایل رشد رویشی درمنه است و سپس در مرحله بذردهی بروموس (مقارن با اواخر رشد رویشی درمنه در تیر ماه) و در نهایت در مرحله گل دهی درمنه (شهریور ماه) از مراتع بهارکیش واقع در قوچان انجام شد. درصد وزنی رطوبت نسبی خاک در سه عمق 5، 20 و 35 سانتی متر، اندازه گیری و با هم مقایسه شدند. از طرف دیگر، پارامترهای فیزیولوژیکی مانند میزان تبخیر و تعرق، هدایت روزنه ای، تثبیت دی اکسید کربن،کارآیی مصرف آب، مقدار رنگیزه های فتوسنتزی (کلروفیلa، کلروفیلb، کلروفیل کل و کاروتنوئیدها) جهت بررسی تاثیر مجاورت دو گیاه بر میزان فتوسنتز و هم چنین مقدار پرولین، مالون دی آلدئید، آب اکسیژنه و فعالیت آنزیم پراکسیداز به عنوان معیاری از شدت تنش در برگ درمنه و بروموس (تنها و یا مجاور هم)، مورد سنجش قرار گرفتند. علاوه بر آن، میزان عناصر معدنی( سدیم، پتاسیم، کلسیم و فسفر) موجود در اندام هوایی دو گیاه نیز با هم مقایسه شدند. نتایج حاصل از اندازه گیری رطوبت خاک نشان داد که در مرحله رشد رویشی (خرداد ماه)، گیاه درمنه شرایط رطوبتی مساعدی را برای استقرار و بقاء پایه های بروموس واقع در زیراشکوب خود نسبت به بروموس های واقع در فضای باز فراهم کرد ولی کاهش رطوبت در مرحله رشد زایشی(تیر ماه) موجب رقابت بین دو گیاه جهت کسب رطوبت خاک شد. نتایج حاصل از بررسی پارامترهای فیزیولوژیکی نیز داده های مربوط به رطوبت خاک را تایید کرد. در خرداد ماه کاهش معنی داری در میزان کلروفیلa، کلروفیل کل و پروتئین و افزایش قابل ملاحظه ای در مقدار پرولین، مالون دی آلدئید و آب اکسیژنه در پایه های بروموس واقع در فضای باز نسبت به بروموس های همراه درمنه مشاهده شد که نشانه کمتر بودن شدت تنش (تنش آب و اکسیداتیو) وارد بر بروموس های زیراشکوب درمنه نسبت به بروموس های تنها می باشد. در حالی که بررسی پارامترهای مذکور در تیر ماه نشان داد که پایه های بروموس واقع در زیراشکوب درمنه تحت تاثیر رقابت ناشی از کمبود آب، تنش بیشتری را تحمل می کنند. هم چنین، تنش آبی در تیر ماه منجر به کاهش جذب فسفر توسط بروموس های واقع در زیراشکوب درمنه شد. از طرف دیگر نتایج نشان دادند که حضور گیاه بروموس در زیراشکوب درمنه، از ابتدای مرحله رشد و نمو تا انتها (خرداد تا شهریور ماه) تاثیر منفی بر پارامترهای فیزیولوژیکی این گیاه دارد. در مجموع به نظر می رسد که رشد گیاه بروموس در یک ارتباط تعادلی با گیاه درمنه بین دو فرآیند رقابت و تسهیل قرار دارد، که این تعادل ممکن است متناسب با شرایط محیطی و مراحل رشد و سازش های فیزیولوژیکی گیاه، به سمت رقابت یا تسهیل تغییر جهت دهد. اثر تسهیل درمنه بر استقرار بروموس در ابتدای رشد به صورت تعدیل دمایی و رطوبتی در میکروکلیما شروع می شود ولی در انتهای دوره رشد و نمو، روابط بین دو گیاه به سمت رقابت برای رطوبت خاک تغییر می کند.