رطیل ها یکی از ارکان مهم، فون جانواران محیط زیست خشک و نیمه خشک محسوب می شوند.راسته رطیل ها ازنظرتعدادخانواده ها، جنس ها و گونه هاششمینراستهمتنوععنکبوتیانمی باشد کهدرسرتاسرجهانبهجزء استرالیا،ماداگاسکار،قطب جنوب و جزایراقیانوس آرام پراکنده شده اند. مطالعاتاندک انجام شده بر روی این آرایه سبب شده که مقدار زیادی از آرایه شناسی، تبارشناختی، بوم-شناختی، و فیزیولوژی این آرایه به طور ناشناخته باقی بماند.راسته رطیل ها در ایران با پنج خانواده، 18 جنس و 67 گونه شناخته می شود. از آنجا که فون رطیل های ایران به طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته است، احتمالمعرفی گونه ها و گزارش های جدید برای منطقه مورد مطالعهوجود دارد. بدینساندر این مطالعه تنوع گونه ای وتبارشناختی گونه های این راسته با استفاده از توالی ژن coxi(mitochondrial cytochrome c oxidase subunit1)در شمال شرق ایران بررسی و همچنین به بررسی کارآیی ژن coxiدر شناسایی گونه ها پرداخته شد.در این مطالعه 62 نمونه جمع آوری شده از منطقه شمال شرق ایران بر اساس مطالعات ریخت شناسی و مولکولی با استفاده از توالی ژن coxiمورد بررسی قرارگرفتند. در این پژوهشمطابق نتایج حاصل از بررسی های ریخت شناسی و مولکولی پنج خانواده، هفت جنس و شش گونه شناسایی و معرفی می شود. گونهkarschia mastigofera برای فون ایران گزارش جدید می باشد. همچنین گونه galeodescaspiusو گونه karschia persicaبرای شمال شرق ایران گزارش جدید می باشند.

بیشترین تنوع در میان پرندگان زنده مربوط به راسته ی گنجشک سانان می باشد و به عنوان بزرگ ترین آرایه پرندگان شامل تقریبا 60? از کل پرندگان می باشند. حوزه ی آبریز کارده با مساحتی در حدود 54710 هکتار در شمال شرق ایران و شمال شهرستان مشهد بین 3 26 59 تا 48 44 59 طول شرقی و 17 37 36 تا 25 58 36 عرض شمالی واقع گردیده است. این منطقه در دامنه ی جنوبی رشته کوه های هزار مسجد،کپه داغ واقع گردیده و دارای زیستگاه های متنوعی شامل اراضی جنگلی و مرتعی، رودخانه های دائمی و فصلی و هم چنین سد می باشد که این تنوع در زیستگاه باعث تنوع در گونه های گیاهی و جانوری در این منطقه شده است. در این راستا، این مطالعه به منظور شناسایی و بررسی فون گنجشک سانان زادآور حوزه ی آبریز کارده با کمک صفات ریختی و داده های مولکولی انجام شد. بدین منظور نمونه برداری طی فصول بهار و تابستان سال 1391 و 1392 از 10 ایستگاه این حوزه شامل روستاهای کارده، آل، سیج، پنج منه، بلغور، مارشک، خرکت، گوش، بهره و کوشک آباد انجام گردید و از 124 نمونه ی صید شده، پر و بافت گرفته شد و جهت استخراج dna و بررسی های بعدی به آزمایشگاه مولکولی منتقل گردید. نمونه ها ابتدا بر مبنای صفات ریختی و با استفاده از کلیدهای شناسایی معتبر شناسایی گردیدند و سپس به منظور مطالعات تکمیلی، از لحاظ مولکولی مورد آزمایش و بررسی قرار گرفتند. تعیین توالی ژن میتوکندریایی cox1 با 679 نوکلئوتید برای 84 آرایه از گنجشک سانان حوزه ی آبریز کارده انجام گرفت و در کل 15 خانواده، 26 جنس و 43 گونه از منطقه ی مورد مطالعه، مورد شناسایی قرار گرفتند. شناسایی نمونه ها بر روی درخت های تبار زایشی نزدیک ترین همسایه و بیژین مورد تایید و تحلیل قرار گرفتند. میانگین فاصله مولکولی k2p تغییرات درون گونه ای و بین گونه ای برای مارکر میتوکندریایی cox1 محاسبه گردید. نتایج بیانگر میزان تغییرات بین گونه ای حدود 27 برابر تغییرات درون گونه ای در ژن cox1 برای نمونه های این منطقه می باشد. نتایج حاصل از این آنالیزها، صحت مطالعات ریخت شناسی را مورد تایید قرار دادند و قابلیت اطمینان توالی های cox1 را به عنوان ابزار مولکولی موثر در شناسایی گونه های گنجشک سانان نشان دادند.

جمعیت های طبیعی گونه¬ ی قرقاول معمولی (phasianus colchicus) با توزیع جغرافیایی وسیع در منطقه¬ی پاله¬آرکتیک و واگرایی درون گونه¬ای چشمگیر با دارا بودن 30 زیرگونه، بر اساس مکان جغرافیایی و صفات ریخت¬شناسی جنس نر در پنج گروه گونه¬ای از شرق دور تا دریای سیاه قرار دارند. این گروه¬ها شامل گروه قرقاول های دمگاه خاکستری، گروه قرقاول های قرقیز، گروه قرقاول های تاریم، گروه قرقاول های بال سفید و گروه قرقاول های گردن سیاه است. در ایران از دو گروه اخیر، چهار زیرگونه پراکنش دارند. این زیرگونه¬ها شامل قرقاول بال¬نقره¬ای در کوهپایه¬های کپه¬داغ تا شمال شرق ایران از گروه قرقاول های بال سفید و قرقاول مازندرانی (جنوب تا جنوب شرق دریای خزر) و زیرگونه¬ی تالشی (جنوب غرب دریای خزر) و زیرگونه¬ی ارسبارانی (در حاشیه¬ی رود ارس) از گروه قرقاول¬های گردن سیاه می¬باشد. تاکنون در سطح پاله¬آرکتیک روی قرقاول مطالعات محدودی صورت گرفته است که عمدتا شامل مطالعات محلی و متمرکز بر بررسی وضعیت جمعیت¬ها و سرشماری آن¬ها می¬باشد. نبود اطلاعات کافی از وضعیت پراکنش دقیق زیرگونه¬های قرقاول در ایران، از یک سو و عدم مطالعه¬ی جامع بر روی زیرگونه¬های قرقاول در پاله¬آرکتیک که دربرگیرنده¬ی تمامی گروه های گونه¬ای باشد، از سوی دیگر، اهمیت انجام این مطالعه را بارزتر می¬کند. این رساله به بررسی وضعیت جمعیت های قرقاول¬های ایران، با تکیه بر تعیین مرزهای پراکنش دقیق، با استفاده از مشاهدات میدانی و مدل¬سازی پردازه¬ی بوم¬شناختی و مقایسه¬ی¬ پردازه¬ی واقعی و بالقوه ¬قرقاول¬های ایران پرداخته است. همچنین مطالعه¬ی صفات رفتاری در فصل زادآوری مورد بررسی قرار گرفت و بررسی 14 صفت ریخت¬سنجی و سه صفت ریخت¬شناسی، دوریختی جنسی و قابلیت جدایی قرقاول¬های ایران را با تفاوت در صفات (عرض و ارتفاع منقار) و (رنگ بال) نشان داد. جهت بررسی خاستگاه گونه¬ی قرقاول در ناحیه¬ی پاله¬آرکتیک، نحوه و زمان پراکنش و چگونگی ورود این گونه¬ به فلات ایران؛ مطالعه¬ی فیلوجغرافی قرقاول در منطقه¬ی پاله¬آرکتیک با کمک داده¬های 17 زیرگونه قرقاول از پنج گروه گونه¬ای با استفاده از نه ژن هسته-ای و دو ژن میتوکندریایی صورت گرفت و میزان زادآوری درون¬جمعیتی در گروه گونه¬ای¬های قرقاول پاله¬آرکتیک بررسی ¬گردید. نتایج نشان می¬دهد که خاستگاه قرقاول، جمعیت هایی از گروه گونه¬ای شرقی (قرقاول های دمگاه خاکستری) است و گروه قرقاول¬های گردن سیاه (شامل زیرگونه¬های مازندرانی، تالشی و ارسبارانی) که در ایران پراکنش دارند؛ بر اساس درخت های تبارزایی جوان ترین گروه در بین گروه های گونه¬ای قرقاول محسوب می¬شود. همچنین تحلیل¬های جمعیت شناسی نشان می¬دهد که جمعیت های قرقاول در پاله آرکتیک گسترش ناگهانی اخیری را تجربه کرده اند¬ و قرقاول¬ها در طول زمان، پراکنشی از شرق ناحیه پاله آرکتیک به غرب پاله آرکتیک در طی دو مسیر داشته¬اند: مسیر مهاجرتی تاریم - ترکستان تا سرزمین پارسی (tarim- mongolicus colchicus) و مسیر تاریم تا ماوراء خزر(tarim- principalis). بررسی تنوع ژنتیکی قرقاول های ایران نشان داد که قرقاول¬های تالشی و مازندرانی دارای درون¬زادآوری آزادانه بوده و هیچ اختلاف معنی¬دار ژنتیکی در میان این دو زیرگونه وجود ندارد و از نظر جغرافیایی نیز دامنه پیوسته ¬ی داشته و یک زیرگونه محسوب می-شوند. در حالی که زیرگونه¬ی بال¬نقره¬ای، از نظر ژنتیکی و پردازه بالقوه بوم¬شناختی دارای اختلاف معنی¬دار با سایر زیرگونه¬های ایران می-باشد.