نام پژوهشگر: مهدی نصراصفهانی
لیلا مطیعیان مهدی نصر اصفهانی
نماتد سیستی چغندرقند 1871 heterodera schachtii schmidt,، یکی از خسارتزاترین بیمارگرهای چغندر قند در اراضی تحت کشت این محصول به شمار میآید. بهطوریکه زمینهای آلوده به این نماتد، کشت این محصول را به مخاطره انداخته است در این تحقیق، میزان حساسیت و نیز برخی از اجزای مقاومت 70 ژنوتیپ چغندرقند به نماتد سیستی، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سطح مزرعه و طرح کامل تصادفی در سطح گلخانه بررسی شده اند. همچنین، شاخصهای رشدی شامل، طول، وزن تر و خشک ریشه و نیز عیار قند ژنوتیپهای مورد آزمون، مورد ارزیابی قرار داده شد. دادههای مربوط به جمعیت نهایی تعداد لارو و تخم سن دوم موجود در هر سیست و در هر گرم خاک مبنای تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. همچنین، فاکتور تولید مثل و درصد کاهش و یا افزایش جمعیت نماتد سیستی چغندرقند، در هر تیمار نسبت به جمعیت اولیهی همان تیمار محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل آماری و خوشهای دادهها، به ترتیب، با مقایسه میانگینها توسط آزمون چند دامنهای دانکن (dmrt)، با استفاده از نرم افزارهای آماری sas و spss انجام پذیرفت. نتایج حاصله، ژنوتیپهای مربوطه را بر اساس میزان حساسیت و مقاومت به نماتد سیستی در پنج طیف، مقاوم، نسبتاً مقاوم، متحمل، نسبتاً حساس و حساس قرار داد. در شرایط مزرعه، کمترین میزان تخم و لارو، به ترتیب، مربوط به ژنوتیپهای sb32-hsf-5،sb31-hsf-2 ، sb27-hsf-10، f-20747 و در شرایط گلخانه نیز مربوط به ژنوتیپهای sb32-hsf-5، sb31-hsf-2، sb27-hsf-10، f-20747، f-20746، (7112*sb36)*s1-11، f-20656، sb-1، sb33-hsf-1، sb31-hsf-7، sb34-hsf-10، s1-89074 بود که مقاومترین ژنوتیپها محسوب شدند. همچنین، ژنوتیپهای مقاوم، از لحاظ شاخصهای رشدی شامل، طول، وزن تر و خشک ریشه، بیشترین میزان را داشتند. عیار قند ژنوتیپهای مورد آزمون نیز نشان داد که بیشترین عیار قند مربوط به ژنوتیپهای sb-2 و f-20747 میباشد. نتایج بررسی اجزای مقاومت ویژگیهای آناتومیکی ریشه، شامل ضخامت پریدرم و ضخامت لایه پارانشیم پوست ژنوتیپهای مربوطه، بر اساس میزان حساسیت و مقاومت به نماتد سیستی در طیفهای مربوطه نشان داد، ژنوتیپهای مورد آزمون از نظر میانگین برخی از صفات اختلاف معنیداری دارند. به طوریکه، بررسی ضخامت پریدرم نشان داد که ژنوتیپهای مقاوم f-20747، f-20746، sb31-hsf-2 و sb27-hsf-10به ترتیب با ضخامت پریدرم 480، 445/87، 436 و 419/47میکرون، دارای ضخامت بیشتری نسبت به ژنوتیپهای حساس داشتند. همچنین، ژنوتیپهای حساس sb35-hsf-8 ، f-20583 و sb35، به ترتیب با میانگین ضخامت پریدرم 194/13، 258/67 و 319/47میکرون، کمترین ضخامت پریدرم را نسبت به ژنوتیپهای مقاوم داشتند. بررسی ضخامت پارانشیم پوست نشان داد که ژنوتیپهای مقاوم f-20746 و f-20747 به ترتیب با ضخامت پارانشیم پوست 438/93 و 403/20 میکرون، ضخامت پارانشیم پوست بیشتری نسبت به ژنوتیپهای حساس داشتند. همچنین، ژنوتیپهای مقاوم sb32-hsf-10و f-20603، به ترتیب، با میانگین ضخامت پارانشیم پوست 210/13 و 213/33 میکرون، کمترین ضخامت پارانشیم پوست را نسبت به ژنوتیپهای مقاوم داشتند. این نتایج، موید رابطه مستقیم بین این صفات و میزان مقاومت بعضی از ژنوتیپهای مورد آزمون به این بیماری بود. تجزیه ی خوشه ای نیز ژنوتیپهای مورد آزمون را در رابطه با صفات مورد بررسی، کماکان به پنج دسته متفاوت گروهبندی نمود که با نتایج آزمون دانکن نیز تشابه نزدیکی داشته و همخوانی قابل توجهی نشان میدهد. نتایج حاصل از آزمایشها، نشان داد که با بررسی توام در دو سطح مزرعه و گلخانه، میتوان ژنوتیپهای مقاوم و حساس به نماتد مولد سیست را تفکیک نمود.