زمینه و هدف : علاقه به درمان سنتی گیاهی برای دیابت در چند دهه اخیر رو به افزایش بوده است. بنابراین در مطالعه حاضر اثرات هایپوگلایسمی و هایپرلپیدمی عصاره الکلی گیاه دارویی ختمی در درمان دیابت مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفت. روش: در این پژوهش از70 رت نر نژاد ویستار (وزن 250-180 گرم) استفاده شد. عصاره الکلی ریشه ختمی دارویی برای آزمایش تهیه شد. از داروی گلی بنکلامید برای مقایسه اثر بخشی عصاره استفاده شد. دیابت توسط استرپتوزوتوسین(60mg/kgbw) القا شد. حیوانات در7 گروه 10تایی شامل: گروه یک گروه کنترل غیر دیابتی؛گروه دو به عنوان گروه شاهد دریافت کننده نرمال سالین؛ گروه 3 گروه کنترل دیابتی؛ گروههای دیابتی 6،5،4 دریافت کننده عصاره هیدروالکلی گیاه ختمی دارویی به ترتیب با دوز 800،400،200mg/kgbw به صورت گاواژ؛ گروه ششم رت های دیابتی دریافت کننده گلی بنکلامید با دوز 5 میلی گرم بر کیلوگرم؛ به مدت 4هفته، مورد مطالعه قرار گرفتند. نتیجه گیری: نتایج مطالعه حاضر نشان داد دریافت عصاره الکلی گیاه ختمی در هر سه دوز باعث کاهش قند خون ناشتا نسبت به گروه کنترل دیابتی (p<0.05) و همچنین بهبود دیس لیپیدمی ناشی از دیابت شیرین شد (p<0.05). به این صورت که کاهش سطح کلسترول، تری گلیسرید وldl گزارش شد و سطح hdl به صورت معناداری بالا رفت. در این بررسی پس از پایان دوره، سطح قند خون ناشتا در گروه درمان با گلی بنکلامید نسبت به گروه کنترل دیابتی و گروه 4 (دوز 200mg/kgbwعصاره) کاهش معناداری داشت(p<0.05). ولی بین میزان قند خون در گروه تحت درمان با عصاره (800،400mg/kgbw) نسبت به گروه درمان با گلی بنکلامید اختلاف آماری معنی داری وجود نداشت. بحث: این مطالعه نشان داد که عصاره ی الکلی ریشه ختمی تا حدودی دارای اثرات هایپوگلایسمیک و هایپولیپیدمیک در موش های صحرایی می باشد.