مراتع جزء اکوسیستم های طبیعی و پویا هستند که بیشترین سطح خشکیها (47درصد) را به خود اختصاص داده اند. مدیریت اکوسیستم های مرتعی چندان ساده نبوده، زیرا عوامل زیادی در آن دخالت دارند و ارتباط تنگاتنگی بین این عوامل وجود دارد. یکی از عوامل فیزیکی که تاثیر دوره ای آن در اعصار متمادی برای انسان و طبیعت حایز اهمیت فراوان بوده آتش سوزی می باشد. در نیم قرن اخیر در سطح جهان مطالعات زیادی به منظور بررسی پیامدهای آتش سوزی و تغییراتی که طی روند توالی اکولوژیک بعد از هر آتش سوزی در ساختار پوشش گیاهی و بطور کلی بر روی اکوسیستم بوجود می آید انجام گرفته است اما در کشور ایران کمتر به این موضوع پرداخته شده است. این تحقیق به منظور بررسی اثرات آتش سوزی تجویز نشده بر روی پوشش گیاهی مراتع مناطق نیمه خشک، در پارک ملی بمو شیراز که از ذخیره گا ههای ژنتیکی بسیار با ارزش گونه های گیاهی و جانوری محسوب می شود انجام پذیرفت. در این پارک ملی طی سالیان اخیر آتش سوزی های متعددی صورت پذیرفته است. در این راستا ابتدا آمار آتش سوزیهای 10ساله گذشته منطقه بررسی شد. پس از ارزیابی آتش سوزیهای بوقوع پیوسته و پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه، دو رویشگاه چاه سرخ و پالایشگاه که دارای تیپهای متفاوتی بودند انتخاب گردیدند. در هر رویشگاه سه منطقه شاهد، حریق یک ساله و حریق پنج ساله انتخاب گردیدند. پوشش گیاهی با برآورد درصد تاج پوشش گیاهان در 180 پلات یک مترمربعی به طور تصادفی-سیستماتیک در امتداد ترانسکت ها در شش منطقه در دو رویشگاه مورد بررسی قرار گرفت و نسبت به برداشت گونه های گیاهی و شناسایی آنها اقدام شد. نتایج نشان داد در بررسی پاسخ انفرادی گونه ها به آتش سوزی در منطقه چاه سرخ، چهار گونه crupinastram crupina ، centaurea intricate، scariola orientalis و taeniatiarum crinatum و در منطقه پالایشگاه دو گونه eryngium billardieri و aegilops triuncialis پاسخ معنی داری به آتش سوزی دادند. تنها گونه های scariola orientalis، eryngium billardieri، crinatum taeniatiarum به طور معنی داری در حریق یک ساله افزایش یافتند. آتش سوزی اثر معنی داری در منطقه چاه سرخ بر خانواده گندمیان (gramineae) و پروانه آسایان (papilionaceae) و در منطقه پالایشگاه بر خانواده میخک (caryophyllaceae)، چتریان (umbelliferae) و گندمیان (gramineae) نشان داد. گندمیان در منطقه چاه سرخ و چتریان در منطقه پالایشگاه به طور معنی داری در حریق یکساله افزایش نشان دادند. آتش سوزی اثر معنی داری بر غنا و تنوع گونه ای پوشش گیاهی در دو رویشگاه نداشته است. در آنالیز چندمتغیره اثر آتش سوزی بر کل گونه های گیاهی معنی دار بوده به طوری که گونه ها با سه منطقه در هر رویشگاه همبستگی نشان دادند. درمجموع با توجه نتایج به دست آمده نمی توان آتش سوزی را به عنوان یک عملیات اصلاحی در بهبود وضعیت مراتع منطقه پیشنهاد نمود.

چکیده آتش سوزی از جمله عوامل اکولژیک موثر بر رشد، توسعه و تکامل جوامع گیاهی خصوصا در مناطق خشک و نیمه خشک می باشد. آگاهی از اثرات آتش سوزی بر جنبه های مختلف یک اکوسیستم جهت مدیریت مراتع پس از آتش سوزی اهمیت دارد. تغییرات ایجاد شده در پوشش گیاهی بواسطه آتش سوزی می تواند باعث تغییراتی در مقادیر بذر گونه ها در خاک گردد. ذخایر بذر گونه ها در بانک بذر خاک نقش بسزایی در پویایی پوشش گیاهی پس از آتش سوزی دارند. در این تحقیق اثرات وقوع آتش سوزی در پوشش گیاهی پارک ملی بمو شیراز بر ترکیب گونه ای بانک بذر خاک مورد مطالعه قرار گرفت. دو رویشگاه چاه سرخ و پالایشگاه با تیپ های گیاهی متفاوت که در هر رویشگاه یک منطقه شاهد و دو منطقه با سابقه آتش سوزی متفاوت (حریق یک ساله و حریق 5 ساله) انتخاب گردیدند. در هر منطقه نمونه برداری بانک بذر خاک و پوشش گیاهی در امتداد سه ترانسکت 100 متری و در هر ترانسکت از 10 پلات یک متر مربعی به طور تصادفی - سیستماتیک استفاده گردید. در مجموع از دو رویشگاه چاه سرخ و رویشگاه پالایشگاه360 نمونه خاک از 180 پلات یک متر مربعی از دو عمق خاک (صفر تا 5 سانتی متر و 5 تا 10 سانتی متر) برداشت شد. نمونه های خاک به منظور جوانه زنی بذور در گلخانه قرار داده شده و بذرهای جوانه زده شناسایی شدند. تعداد کل بذر جوانه زده در رویشگاه چاه سرخ 1747 بذر در مترمربع و در رویشگاه پالایشگاه درحدود 1482 بذر در متر مربع بوده است. همچنین در رویشگاه چاه سرخ حدود 73 درصد و در رویشگاه پالایشگاه 79 درصد از کل بذرهای جوانه زده مربوط به عمق صفر تا پنج سانتی متری خاک بودند. بیشترین تراکم بذر در بانک بذر خاک دو رویشگاه متعلق به گونه aegilops triuncialis بود. همچنین در دو رویشگاه مورد مطالعه تیره های gramineae، compositae و papilionaceae بیشترین تراکم بذر را داشتند. بررسی پاسخ انفرادی گونه های گیاهی موجود در بانک بذر خاک دو رویشگاه نشان داد که تنها یک اثر معنی دار بواسطه عمق برای گونه aegilops triuncialis در رویشگاه پالایشگاه مشاهده گردید. همچنین از میان 6 خانواده گیاهی موجود در بانک بذر رویشگاه چاه سرخ تنها خانواده نعناعیان و در رویشگاه پالایشگاه از میان 7 خانواده گیاهی موجود در بانک بذرخاک تنها خانواده گندمیان به آتش سوزی پوشش گیاهی پاسخ مثبت نشان دادند. از نظر فرم رویشی نیز در رویشگاه چاه سرخ بیشترین و کمترین تراکم بذر به ترتیب متعلق به تروفیت ها و ژئوفیت ها بوده و در رویشگاه پالایشگاه نیز بیشترین و کمترین تراکم بذر متعلق به تروفیت ها و کامو فیت ها بود. از میان فرم های رویشی موجود در بانک بذر خاک رویشگاه چاه سرخ تنها میانگین تراکم بذر همی کریپتوفیت ها و در رویشگاه پالایشگاه نیز به جز فرم رویشی تروفیت ها، سایر فرم های رویشی موجود در بانک بذر خاک دارای اختلاف معنا دار بین سه منطقه حریق یک ساله، حریق 5 ساله و شاهد بودند. آتش سوزی پوشش گیاهی در هر دو رویشگاه موجب گردید تا مناطق حریق ترکیب گونه ای و مقدار بذر متفاوتی با شاهد داشته باشند. تعداد گونه های مشترک کمی بین مناطق حریق و شاهد مشاهده گردید و برخی گونه ها منحصر به منطقه حریق یا شاهد بودند. بر حسب تعداد سال پس از آتش سوزی تغییراتی در فلور بانک بذر دو رویشگاه اتفاق افتاد به طوریکه ترکیب کل بانک بذر خاک در مناطق حریق پنج ساله نسبت به حریق یک ساله به شاهد نزدیک تر بوده است. مقایسه ترکیب گونه ای پوشش گیاهی سطح زمین با بانک بذر خاک نشان داد که تعداد گونه های اندکی بین آنها مشترک بوده و بسیاری از گونه ها در پوشش گیاهی بودند که در بانک بذر مشاهده نشدند. کلمات کلیدی: آتش سوزی، بانک بذرخاک، مناطق خشک و نیمه خشک، پارک ملی بمو

تغییر اقلیم یکی از مهمترین چالشها در توسعه پایدار بوده که تأثیری منفی بر اکوسیستمهای خشکی وآبی دارد. عامل اصلی این پدیده افزایش غلظت دی اکسیدکربن در اتمسفر است که ترسیب آن توسط فرآیند فتوسنتز و از طریق زیتوده گیاهی، ساده ترین و ارزانترین راهکار ممکن برای کاهش سطح این گاز اتمسفری است. مطالعه حاضر با هدف بررسی توان ترسیب کربن 4 گونه گیاهی شامل درمنه دشتی، علف گندمی بلند، یال اسبی و گندم دیم در 4 سایت انجام شد. نمونه برداری به روش تصادفی سیستماتیک در طول 3 ترانسکت و در داخل 30 پلات در هر سایت انجام شد و از هر گونه گیاهی 30 نمونه برداشت شد. از زیر تاج پوشش گیاهان و از عمق 30-0 سانتیمتری مجموعاً 60 نمونه خاک برداشت شد. ضریب تبدیل ترسیب کربن هر اندام گیاهی به صورت جداگانه با روش احتراق در آزمایشگاه تعیین شد. سپس میزان ترسیب کربن گونه‏های مختلف، اندام‏های مختلف و خاک پای گونه‏ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج آنالیز واریانس یکطرفه نشان داد که بین کربن ذخیره شده در خاک گونه های مختلف در سطح 5 درصد اختلاف وجود دارد و درمنه دشتی با 445/29 تن در هکتار و علف گندمی بلند با 78/11 تن در هکتار به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار ترسیب کربن را به خود اختصاص داده اند. نتایج بررسی میانگین نشان داد که در گونه های گندم، گیس پیرزن، علف گندمی بلند، ساقه ها، در گندم خوشه ها و در درمنه دشتی، ریشه ها بیشترین مقدار ترسیب کربن را داشته اند. همچنین در سه گونه علفی گندم، علف گندمی بلند و گیس پیرزن، بیومس هوایی و در گونه بوته ای درمنه دشتی، ریشه ها بیشترین مقدار کربن آلی و در کل گونه درمنه دشتی با میانگین 041/3 تن در هکتار و گیس پیرزن با میانگین 809/0 تن در هکتار به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار ترسیب کربن را داشتند. خاک نسبت به گونه های مورد مطالعه بیشترین مقدار ترسیب کربن را به خود اختصاص داده است.

گونه های مهاجم با ایجاد تغییرات اکولوژیکی که گاهی برگشت ناپذیرند موفقیت عملیات احیا در حوزه های آبخیز را تهدید و موجب کاهش پتانسیل اکوسیستم ها در ارائه خدمات مورد نیاز جوامع انسانی می شوند. بنابراین ممانعت از هجوم، تشخیص اولیه و حذف این گیاهان کلیدی جهت کنترل و مدیریت آنهاست. تکنیک های سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی جهت پایش و مدیریت پایدار مراتع به منظور جلوگیری از هجوم، نابودی یا کنترل گونه های استقرار یافته حائز اهمیت خاصی است. لذا پژوهش حاضر کارآیی داده های ماهواره ای tm و irs را در پهنه بندی گونه های مهاجم کنگر صحرایی و سنبله نقره ای در مراتع وازرود مورد بررسی قرار می دهد. جهت حصول نتیجه بهتر، تصحیح اتمسفری تصویر به روش cos (t) انجام و سپس تعدادی از شاخص های گیاهی با استخراج میانگین رقومی پیکسل های مربوط به نمونه های تعلیمی از تصاویر تصحیح شده بر روی تصاویر اعمال گردید. طبقه بندی شاخص ها با الگوریت حداقل فاصله از میانگین انجام و با نقشه واقعیت زمینی مورد ارزیابی صحت و دقت قرار گرفت. طبق نتایج بدست آمده شاخص های ndvi، rati، rvi، tvi و nrvi حاصل از تصویر tm و شاخص های avi و savi l0.25 تصویر irs برای گونه کنگر صحرایی، شاخص های dvi، ndvi، pvi1، pvi2، rvi و wdvi تصویر tm و شاخص های pvi، pvi1، ndvi، wdvi و tvi تصویر irs برای سنبله نقره ای بهترین عملکرد را از بین شاخص های مورد بررسی نشان دادند. همچنین از کلیه شاخص های آنالیز شده، شاخص های dvi و wdvi تصویر tm و شاخص های dvi، pvi3 و wdvi تصویر irs با درجات متفاوتی از تفکیک قادر به تشخیص سنبله نقره ای از کنگر صحرایی بوده اند. از آنجاییکه در این منطقه پوشش گیاهی مختلط بوده قابلیت طبقه بندی فازی جهت پهنه بندی این گونه های مهاجم سودمند جلوه می نماید. بدین منظور مقادیر z-score بین 8/0 و 5/2 در هر دو حالت نرمال و غیر نرمال بر روی باندهای قرمز و مادون قرمز نزدیک تصاویر irs و tm تست شدند و مشخص کردید که نقشه های عدم قطعیت در حالت نرمال شده با z-score برابر 9/0 و 1 برای تصویر tm و z-score برابر 1/1 نرمال شده برای تصویر irs در منطقه مورد مطالعه بیشترین کارآیی را در پهنه بندی داشتند.نتایج حاصل از تعیین وضعیت و گرایش مرتع نیز مبین این مطلب است که وضعیت مرتع متوسط بوده و تیپ های مستقر در آن دارای گرایش منفی و ثابت می باشند.

چکیده فرسایش خاک یک مشکل جهانی است که به طور جدی منابع آب و خاک را تهدید می -کند.جوامع گیاهی به واسطه ربایش قطرات باران توسط تاج پوشش و گیاهخاک موجب کاهش انرژی جنبشی آن ها و به واسطه کربن آلی موجود در خاک، باعث ایجاد خاکدانه های چسبنده گردیده و به این ترتیب موجب حفاظت خاک می گردند. مراتع علاوه بر تولید علوفه و استفاده های چند منظوره مانند تفرجگاه، گیاهان دارویی و غیره نقش بسزایی در جلوگیری از فرسایش و هدر-رفت خاک به واسطه پوشش گیاهی خود دارند.این تحقیق در مراتع منطقه سرخ آباد از توابع شهرستان سوادکوه در استان مازندران به انجام رسیده است. پس از انجام بررسی های میدانی سه فرم رویشی گندمیان، پهن برگان علفی و بوته ای در منطقه شناسایی و در مرحله بعد در هریک از فرم های رویشی اقدام به تعیین سایت هایی با شرایط طبیعی و توپوگرافی یکسان گردید که به صورت پلات های 10×10 متر بوده است. در مجموع 10 پلات 100 متر مربعی در فرم رویش گندمیان، 7 پلات 100 متر مربعی درهریک از فرم های رویش پهن برگان علفی و بوته ای ها انتخاب گردید. در هریک از این پلات های10×10 متری، 6 تکرار شبیه سازی بارش در صفر، 50 و 100 درصد پوشش گیاهی (2 تکرار برای هر درصد پوشش گیاهی) اجرا شد. همزمان با انجام آزمایش های شبیه سازی بارش نمونه برداری خاک نیز در پلات های 10×10 متری از عمق 20-0 سانتی متری برداشت گردید. مقادیر مختلف حجم رواناب، بار رسوب، غلظت رسوب، ضریب هرزآب و آستانه شروع هرزآب و پارامترهای خاک نظیر: درصد ازت، درصد مواد خنثی شونده و ... اندازه گیری شد و با استفاده از نرم افزار spss.12 مورد آنالیز قرار گرفت. نتایج نشان داد که تنها در مورد بار رسوب اثر متقابل بین فرم های رویشی و مقادیر مختلف درصد پوشش گیاهی معنی دار بوده است. میانگین حجم رواناب در فرم رویشی پهن برگ به طور معنی داری بیشتر از دو فرم رویشی دیگر می باشد. غلظت رسوب در فرم رویشی بوته ای ها به طور معنی داری بیشتر از دو فرم رویشی دیگر می باشد. میزان بار رسوب در درصد پوشش صفر به طور معنی داری بیشتر از دو فرم رویشی دیگر می باشد. میانگین ضریب هرزآب در فرم رویشی پهن برگ به طور معنی داری بیشتر از دو فرم رویشی دیگر می باشد. آستانه شروع هرزآب نیز در فرم رویشی گندمیان به طور معنی داری بیشتر از دو فرم رویشی دیگر است. در مورد پارامترهای خاک ازت خاک تنها با بار رسوب، ماده آلی خاک، فسفر قابل جذب، اسیدیته خاک، هدایت الکتریکی خاک، رطوبت پیشین خاک و وزن مخصوص ظاهری خاک با بار رسوب و غلظت رسوب، درصد رس خاک با بار رسوب رابطه معنی داری داشته اند. واژگان کلیدی: مرتع- خاک- فرم رویشی- شبیه ساز باران

استفاده از دانش سنتی بهره برداران و به کارگیری آن می تواند در طراحی، تدوین و اجرای پروژه های اصلاح و احیاء مراتع نقش اساسی ایفا کند. تنوع شرایط اکولوژیکی مراتع بکارگیری و استفاده از دانش بومی و قابلیت های فردی را درمدیریت مراتع اجتناب ناپذیر نموده است. هدف این مطالعه، بررسی تأثیر شیوه های سنتی بهره-برداری بر مدیریت مراتع از دیدگاه بهره برداران است. این تحقیق از نوع توصیفی- همبستگی و مبتنی بر راهبرد پیمایشی است که در سامان های عرفی مراتع قشلاقی عشایر شش بلوکی شهرستان فراشبند واقع در استان فارس با ابزار تحقیق پرسشنامه ای انجام شده است. جامعه آماری97 بهره بردار چهار سامان عرفی است تعداد 57 نمونه از بین بهره برداران دارای بیش از ?? واحد دامی بطور تصادفی انتخاب شده-است. وضعیت مرتع در سامان های عرفی نیز با استفاده از روش شش فاکتوری اندازه گیری شده است. در این پژوهش تأثیر شیوه های سنتی از جمله، شناخت در نحوه استفاده از مراتع، شناخت از گیاهان مرتعی، فعالیت های شغلی بهره برداران و وضعیت مرتع در چهار سامان عرفی با مدیریت چرایی مراتع مورد ارزیابی قرار گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد بین میزان شناخت بهره برداران از گیاهان مرتعی و شناخت در نحوه استفاده از مراتع، با مدیریت چرایی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. همچنین نتایج حاصل از آزمون من ویتنی نشان داد که شغل بهره برداران با مدیریت چرایی تأثیر معنی داری داشته است. در خصوص مقایسه وضعیت مراتع سامان-های عرفی نتایج آنالیز واریانس نشان می دهد سامان عرفی روحونی با سه سامان دیگر اختلاف معنی دار داشته که دلیل آن می تواند با کم بودن تعداد دام و وسعت زیاد مرتبط باشد. بطور کلی نتایج این بررسی نشان می دهد اگر چه آگاهی و تجربه شغلی بهره برداران منطقه بالاست اما بی نظمی، رقابت افراطی در بهره برداری، تعداد زیاد دام (بیش از دو برابر تعداد مجاز) و عدم رعایت زمان خروج دام از مرتع تأثیر توانایی فردی و دانش سنتی بهره برداران را کم رنگ و غیر ملموس نموده است.

بانک بذر خاک بخشی از تنوع زیستی بوده و توجه به این منبع ذخیره ای نقش مهمی در احیای تنوع زیستی اکوسیستم های طبیعی خواهد داشت. هدف از این تحقیق شناسایی ترکیب گونه‏ای و مقدار بذر موجود در خاک و مقایسه آن با پوشش گیاهی در بخشی از علفزار های ییلاقی منطقه سرخ آباد سوادکوه در استان مازندران می باشد. پوشش گیاهی و خاک در امتداد 14 ترانسکت و در پلات های یک متر مربعی اندازه گیری شد. نمونه گیری بانک بذر خاک در دو عمق 0 تا 5 و 5 تا10 سانتی متری خاک انجام و ترکیب و مقدار بانک بذر به روش جوانه زنی در گلخانه تعیین گردید. داده های پوشش گیاهی برای ارزیابی پاسخ انفرادی گونه های گیاهی و گروه های کارکردی به چرای دام مورد آنالیز قرار گرفتند. همچنین برای ارزیابی اثرات چرای دام بر کل پوشش گیاهی و بانک بذر خاک از آنالیز های چند متغیره استفاده گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که تعداد 50 گونه گیاهی در بانک بذر خاک و 94 گونه در پوشش گیاهی سطحی زمین وجود دارند. تنها 9 گونه گیاهی بین بانک بذر و پوشش گیاهی سه منطقه مشترک بودند. نتایج تحقیق نشان داد که 62 و 20 گونه گیاهی به ترتیب در پوشش گیاهی و بانک بذر خاک منطقه کلید دیده شدند که در منطقه بحرانی این تعداد 40 و 14 و در منطقه مهاجم 50 و 16 گونه بود. پوشش گیاهی از تنوع و غنا بیشتری نسبت به بانک بذر برخوردار بود. بنابراین عدم تشابه بین پوشش گیاهی و بانک بذر خاک مشاهده گردید. نتایج حاصل از آزمون t برای شاخص های غنا و تنوع گونه ای نشان داد که به جز شاخص منهینیک بقیه شاخص ها به طور معنی دار تحت تاثیر عمق خاک قرارگرفتند. عمق خاک اثر معنی داری بر ترکیب گونه ای بانک بذر خاک داشته به طوری که بیشتر بذرها در لایه سطحی خاک مشاهده شدند.

بدین منظور مجموعاً 60 پایه گیاهی و 120 نمونه خاک برداشت شد. اندازه گیری کربن موجود در زیتوده گیاهی از روش خاکستر و کربن آلی خاک با روش والکی- بلاک انجام شد. نتایج آماری این بررسی نشان داد که ضرایب تبدیل وزن زیتوده به کربن آلی اندام های برگ، ساقه و ریشه در منطقه قرق شده نسبت به منطقه تحت چرا افزایش یافته که این افزایش در گونه گون پنبه ای و آویشن واقعی در اندام ریشه و در گونه علف باغ در اندام ساقه به طور چشمگیری بوده است. تفاوت معنی داری بین ترسیب کربن اندام های مختلف گونه-های مورد بررسی مرتع قرق با اندام های نظیر آن ها در مرتع تحت چرا وجود دارد. بررسی کربن ذخیره شده در خاک نیز نشان داد که خاک، کربن بیشتری را نسبت به بیوماس گیاهی در خود ذخیره کرده است. نتایج تجزیه همبستگی نشان داد که در منطقه قرق بین درصد کربن آلی با درصد ماده آلی، درصد رطوبت اشباع و وزن مخصوص ظاهری در سطح یک درصد رابطه مثبت معنی داری وجود داشت.

با توجه به اینکه تأثیر چرای دام های اهلی و وحشی بر تغییرات پوشش گیاهی و خاک متفاوت می باشد، بررسی این تغییرات در دو سایت چرایی دام اهلی و حیات وحش در دشت کالمند-بهادران استان یزد، به منظور شناخت صحیح روابط متقابل اجزاء اکوسیستم و ارزیابی مدیریت های اعمال شده صورت گرفت. در این راستا نمونه برداری از پوشش گیاهی و خاک (از عمق 30 سانتیمتر) به صورت تصادفی سیستماتیک صورت گرفت. آنالیز داده ها به وسیله نرم افزارهای spss 16، past و canoco4 انجام شد. نتایج نشان داد که چرای دام اهلی باعث افزایش معنی دار درصد پوشش گونه غالب درمنه دشتی، بوته ای ها، گیاهان کلاس ii، لاشبرگ (01/0p<) و گراس ها (05/0p<) می گردد. در حالی که بیوماس اندام های هوایی و زیرزمینی و بیوماس کل درمنه دشتی، درصد پوشش فورب ها، گیاهان کلاس iii، سنگ و سنگریزه، تولید و تراکم کل، گیاهان کلاس i و iii و فورب ها، تراکم گراس ها (01/0p<) و تولید گراس ها (05/0p<) در سایت چرایی آهو افزایش معنی داری را نشان داد (01/0p<). همچنین چرای حیات وحش برای دو شاخص تنوع گونه ای سیمپسون و شانون-وینر و شاخص یکنواختی افزایش معنی دار را به همراه داشته است (01/0p<) ولی شاخص های غنای گونه ای (مارگالف و منهینیک) اختلاف معنی داری نداشتند. آنالیز rda نشان داد که گونه artemisia sieberi تمایل نسبی به سمت سایت چرایی دام اهلی داشته است. در مورد خصوصیات خاک درصد شن در منطقه تحت چرای حیات وحش دارای افزایش معنی داری بوده و پارامترهای درصد سیلت، چگالی ظاهری، آهک، اسیدیته و هدایت الکتریکی در منطقه تحت چرای دام اهلی افزایش معنی داری داشته اند (01/0p<).

تأثیر برخی از عوامل محیطی بر تنوع و غنای گونه¬ای در منطقه حفاظت شده (لشگردرملایر)مرتع یک اکوسیستم طبیعی است که در برگیرنده منابع عظیمی از ذخایر ژنتیکی و تنوعی از گونه های گیاهی است که همواره این گوناگونی زیستی، متضمن پایداری مرتع در مقابل عوامل محیطی و زیستی است. هدف از این تحقیق بررسی رابطه تنوع و غنای گونه ای با مهمترین عوامل محیطی نظیر خصوصیات فیزیکو شیمیایی خاک و عوامل پستی و بلندی می باشد. بدین منظور، تحقیق حاضر در منطقه حفاظت شده لشگردر ملایر واقع در استان همدان انجام شد. پس از تعیین واحدهای کاری با مشخصات شیب، جهت و ارتفاع معین، نمونه برداری به صورت تصادفی – سیستماتیک اندازه با استقرار 2 ترانسکت عمود بر هم به طول100 متر در هر یک از آن¬ها انجام شد. سپس در طول هر ترانسکت 10 پلات 2 متر مربعی مستقر گردید و پس از تعیین خصوصیات گیاهی شامل تنوع، غنای گونه¬ای و یکنواختی، درصد پوشش و تراکم ¬در هر پلات نمونه برداری خاک از دو عمق 10تا0 سانتیمتری و 30 تا10¬ سانتیمتری انجــام شــد. سـپس تعیــین خصوصــیـات فیزیکو- شیمیایی نمونه های خاک در آزمایشگاه صورت گرفت. جهت تعیین ارتباط بین تنوع، غنای گونه¬ای و یکنواختی با عوامل خاکی و پستی و بلندی از آنالیز واریانس، مقایسه میانگین، همبستگی و رگرسیون چند متغیره در نرم افزار spss استفاده شد. نتایج نشان داد که با اطمینان 99درصد بین تنوع، غنای گونه¬ای و با عوامل خاکی و پستی و بلندی ارتباط وجود دارد. بین یکنواحتی با عوامل پستی و بلندی ارتباطی وجود ندارد ولی بین یکنواختی و عوامل خاکی ارتباط وجود دارد. در بین عوامل پسـتی و بلندی با افزایـش ارتفاع از¬ ¬-2000 تا 2600 تنوع کاهش یافته و طبقه طبقه ارتفاعی 2200-2000 بیشترین تنوع و غنا را داشته است. در بین جهات مورد مطالعه نیز دامنه جنوبی بالاترین تنوع و غنای گونه ای را در بین جهت های مورد مطالعه داشته است. از بین عوامل خاکی افزایش سیلت، شن، رس، درصد آهک، کربن آلی و ماده آلی موجب افزایش تنوع و غنای گونه ای بوده ولی و با درصد آهک و شن رابطه معکوس دارد.

تحقیق حاضر در مراتع ییلاقی سه هزار تنکابن با وسعت حدود 4268 هکتار انجام شد. پس از تعیین محدوده مورد مطالعه بر روی نقشه توپوگرافی با مقیاس 25000:1 نقشه منطقه مورد نظر رقومی و نقشه های طبقات ارتفاعی، شیب، جهت جغرافیایی و واحدهای همگن منطقه تهیه شد. نمونه برداری در سه طبقه ارتفاعی2500-2000 متر، 3000-2500 متر و 35000-3000، سه طبقه شیب کم (0 تا 10 درصد)، متوسط ( 10 تا 20 درصد) و زیاد ( 20 تا 40 درصد) و چهار جهت اصلی شمالی، جنوبی، شرقی و غربی انجام شد. در هر واحد نمونه برداری تعداد 2 ترانسکت عمود بر هم مستقر و 10 پلات بر روی هریک از آنها قرار داده شد. در هر پلات، مشخصات گیاهی شامل درصد تاج پوشش، درصد لاشبرگ، درصد خاک لخت، سنگ و سنگریزه و تولید ثبت گردید. همچنین نمونه برداری خاک از دو عمق صفر تا 15 و 15 تا 30 سانتی متر در هر پلات انجام شد. همچنین مشخصات خاک شامل بافت، اسیدیته، کربن آلی، آهک و هدایت الکتریکی در آزمایشگاه تعیین شد. نتایج حاصل از آنالیز dca نشان داد که 5 گروه گیاهی اصلی در این منطقه حضور دارند. همچنین طبق نتایج به دست آمده از آنالیز cca، محور اول با عوامل جهت جغرافیایی، کربن آلی خاک، درصد شیب و رطوبت خاک بیشترین ارتباط را دارا است که نشان دهنده وابستگی بیشتر محور اول با این عوامل است. این در حالی است که محور دوم با عوامل ارتفاع از سطح دریا، اسیدیته خاک، بافت خاک (شن، سیلت، رس) در ارتباط است. همچنین شاخص های غنای گونه ای، تنوع گونه ای شانون- وینر و سیمپسون و شاخص یکنواختی شانون- وینر و سیمپسون با افزایش شیب و ارتفاع منطقه کاهش و مقدار شاخص غلبه سیمپسون با افزایش شیب و ارتفاع منطقه افزایش یافت.

جهت دستیابی به توسعه پایدار و همچنین حفاظت از اکوسیستم¬های طبیعی و تنوع زیستی آن¬ها، لازم است نقش عوامل اکولوژیکی و تأثیر آن¬ها بر تنوع گونه¬های گیاهی مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد. وجود تنوع گونه¬ای گیاهی بالاتر در یک اکوسیستم مرتعی نشان¬دهنده وجود شرایط محیطی مساعد جهت استقرار گونه¬های متعدد و درنتیجه پایداری جوامع گیاهی آن اکوسیستم هستند. در تحقیق حاضر، هدف بررسی مهمترین عوامل موثر بر تغییرات تنوع گونه¬ای در مرتع ییلاقی ولویه کیاسر در دو جهت شمال و جنوب است. ابتدا با استفاده از روش تجزیه و تحلیل عملکرد چشم-انداز (lfa)، برروی لکه¬های گیاهی، در 7 نقطه ارتفاعی (با 100 متر فاصله) از 1600 تا 2200 متر از سطح دریا، پارامتر¬های یازده¬گانه سطح خاک، در دو جهت شمال و جنوب و بر روی 14 ترانسکت 50 متری در جهت شیب غالب منطقه ارزیابی گردید. بعد از جمع¬آوری اطلاعات، جهت تعیین غنا و تنوع گونه¬ای از شاخص¬های آنتروپی شانون، سیمپسون و شاخص سیمپسون و جنی استفاده گردید. سپس با استفاده از نرم¬افزار canoco5 و pc-ord 5 گروه¬های عمده بوم-شناختی و موثرترین عوامل پستی و بلندی و شاخص¬های تجزیه و تحلیل عملکرد چشم¬انداز بر تغییرات تنوع گونه¬ای گروه¬های اکولوژیک به ترتیب با بکارگیری آنالیزهای غیر مستقیم و رج بندی (تجزیه مولفه¬های اصلی) تعیین شد. نتایج نشان داد که در دو جهت شمال و جنوب پارامتر¬های ارتفاع از سطح دریا، شیب و پایداری خاک بیشترین نقش را در تغییرات تنوع گونه¬ای گروه¬های اکولوژیک منطقه دارند. بطوریکه در شمال منطقه با توجه به شاخص آنتروپی شانون، سیمپسون و سیمپسون و جنی گروه اکولوژیک gallium.verium-onobrychis. cornuta به ترتیب با 11/7، 53/6 و 53/6 دارای بیشترین تنوع گونه¬ای و در جنوب منطقه نیز گروه اکولوژیک lolium.prene- medicago.sativa به ترتیب با 81/4، 24/4 و 24/4 دارای بیشترین میزان تنوع گونه¬ای بوده¬اند. همچنین نتایج حاکی از آن است که جهت شمال منطقه ولویه دارای تنوع گیاهی بیشتری نسبت به جنوب منطقه می¬باشد.

به منظور تعیین شاخص های گیاهی در برآورد تاج پوشش گیاهان و خاک لخت مراتع نوجمه استان مازندران از داده های رقومی سنجنده های etm+و lissiii استفاده شد. برای جمع آوری داده های پوشش سطح خاک بر اساس گونه های گیاهی غالب در منطقه، پلات های 90×90 متر مربع مستقر گردید. اطلاعات مربوط به تاج پوشش هر یک از گونه های گیاهی به تفکیک فرم رویشی (گندمیان، فورب ها، بوته-ای ها، درختچه ها) و درصد خاک لخت مربوط به هر یک از پلات ها استخراج گردید. نتایج حاصل از بررسی همبستگی بین شاخص ها و پوشش گیاهی موید آن بود که شاخص ratio بالاترین و شاخص mirv2 کمترین مقدار همبستگی را با تاج پوشش گندمیان دارند. در ارتباط با تاج پوشش فورب های شاخص های msi با ضریب همبستگی 62/0 بیشترین مقدار همبستگی را نشان داد. همچنین شاخص vnir2 با پوشش بوته ای ها و شاخص tcari بالاترین همبستگی را با پوشش درختچه ای های منطقه نشان دادند. از شاخص های منتج از سنجنده lissiii، شاخص osavi با ضریب همبستگی 38/0 با پوشش گندمیان و شاخص gi با ضریب همبستگی 41/0 بالاترین ضریب همبستگی را با خاک لخت منطقه برقرار کردند.

به منظور بررسی اثرات چرای دام ها بر تنوع و غنای گونه ای در مراتع ییلاقی شوراب واقع در 40 کیلومتری جنوب شرقی گرگان، سه رویشگاه متفاوت مرجع (قرق)، کلید (چرای متوسط) و بحرانی (چرای شدید) انتخاب گردید. نمونه برداری به روش سیستماتیک-تصادفی و با استفاده از 40 پلات یک متر مربعی در طول 6 ترانسکت 100 متری، صورت پذیرفت. در داخل هر پلات فهرست گونه های موجود، درصد تاج پوشش و تعداد افراد هرگونه یادداشت شد. برای ارزیابی شاخص های عددی تنوع و غنای گونه ای، از نرم افزارpast استفاده شد و شاخص های تنوع سیمپسون، شانون و شاخص های غنا منهینیک و مارگالف محاسبه گردید. تجزیه داده ها در محیط نرم افزارminitab صورت گرفت و مقایسه شاخص های مختلف تنوع و غنا بین مناطق با شدت های چرایی متفاوت، توسط آزمون توکی انجام شد. نتایج محاسبه شاخص های مختلف تنوع و غنا نشان داد که مقدار عددی تنوع و غنا در تمامی شاخص های مورد محاسبه در منطقه مرجع بیشترین مقدار و در مناطق کلید و بحرانی کمترین مقدار را دارد. تمامی شاخص های مورد استفاده، متنوع تر بودن منطقه مرجع را در مقایسه با مناطق کلید و بحرانی تأیید کرده و آزمون آماری توکی نیز معنی دار بودن اختلاف بین این مناطق را از لحاظ تفاوت در میزان تنوع و غنا در سطح 5 درصد به اثبات رساند.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

بخش مهمی از مراتع استان مازندران را مراتع مشجر در دامنه های البرز تشکیل می دهند که پویایی و ساختار پوشش گیاهی این مراتع کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. هدف از این مطالعه بررسی اثر عوامل محیطی(خاک و توپوگرافی)و ساختار اشکوب فوقانی(تاج پوشش،ارتفاع،تراکم) بر حضور و پراکنش گونه های گیاهی مراتع مشجر ارتفاعات البرز در فلور خزری بوده است. بدین منظور از 53 پلات 100 متر مربعی برای اندازه گیری ساختار اشکوب فوقانی و 161 پلات 1 متر مربعی برای اندازه گیری پوشش علفی زیر اشکوب استفاده گردید.جهت تفسیر پوشش گیاهی منطقه بر اساس عوامل محیطی از آنالیز طبقه بندی و رسته بندی استفاده گردید. نتایج حاصل از آنالیز خوشه ای ،موجب تفکیک گروههای مختلفی از خوشه یا طبقه گیاهی در منطقه گردید. آنالیز واریانس نشان داد که خوشه ها از نظر ارتفاع از سطح دریا ،نیتروژن ،فسفر،پتاسیم خاک ، درصد پوشش اشکوب فوقانی،غناء و تنوع گونه ای با یکدیگر تفاوت معنی داری داشتند.نتایج آنالیز چند متغیره نشان داد که عوامل محیطی(خاک و توپوگرافی)بر کل پوشش گیاهی منطقه اثر معنی داری داشته که با توجه به پاسخ گونه ها 6 گروه گیاهی تشخیص داده شدند.در این قسمت عامل خاک 77/82درصد از تغییرات پوشش گیاهی را تفسیر نمود.آنالیز چند متغیره بر روی داده های اشکوب زیرین نشان داد که عوامل محیطی به همراه ساختار اشکوب فوقانی اثر معنی داری داشتند. عوامل خاک با 64 درصد،ساختار اشکوب فوقانی با 16 درصد و توپوگرافی با 14 درصد تغییرات پوشش گیاهی منطقه را تفسیر می نمایند. تنوع و غنای گونه ای زیر اشکوب همبستگی معنی داری با ساختار اشکوب فوقانی نشان نداد. نتایج این تحقیق مهم ترین عوامل موثر بر پوشش گیاهی زیر اشکوب مراتع مشجر منطقه را شناسایی نمود که می تواند در حفظ ،احیاء و مدیریت مراتع منطقه کاربرد داشته باشد.

تغییردر کاربری اراضی یکی از مهمترین دخالتهای بشر در طبیعت است که می تواند باعث تخریب اکوسیستم ها و تغییر در ساختار و عملکرد اکوسیستم ها شود. در این تحقیق ترکیب پوشش گیاهی و بانک بذر در سه منطقه مرتعی، زراعی و زراعت رها شده در بخشی از مراتع ییلاقی زیر حوزه آبخیز دراسله از توابع شهرستان سواد کوه مورد مطالع قرار گرفتند. پوشش گیاهی با ثبت درصد تاج پوشش و بانک بذر خاک با نمونه گیری خاک از دو عمق صفر تا پنج سانتی متر و پنج تا ده سانتی متری خاک و جوانهه زنی در گلخانه مورد بررسی قرار گرفتند.نتایج نشان داد که تغیر در کاربری مرتع موجب تغییر در ترکیب پوشش گیاهی و همچنین تغییر در ترکیب و اندازه بانک بذر خاک گردید. در اثر فعالیت های زراعی کاهش برخی گونه های خوشخوراک و افزایش معنادار برخی گونه های مزرعه رست و مهاجم وافزایش معنادار برخی خانواده های مهم گیاهی از جمله labiatae، compositea و rosaceae در مناطق تبدیل شده مشاهده شد.تغییرکاربری اثر معناداری بر تنوع و غنای گونه ای منطقه نداشت. نتایج آنالیز چند متغیره نشان داد که از نظر پوشش گیاهی و بانک بذر ترکیب گونه ای متفاوتی در هر یک از سه منطقه وجود دارد. همچنین عمق خاک اثر معناداری بر ترکیب گونهای بانک بذر خاک داشت و بیشتر بذرها در لایه سطحی خاک مشاهده شدند. این تحقیق نشان داد که بین پوشش گیاهی و بانک بذر تشابهی وجود ندارد. با توجه به ترکیب گونه ای و بانک بذر در صورت رهاسازی احتمال احیا مجدد منطقه وجود دارد.

به منظور بررسی اثرات توپوگرافی بر تغییرات پوشش گیاهی گونه های علفی و فورب و تنوع گونه ای مرتع منطقه سفیدآب به وسعت 5400 هکتار در قسمت شمالغرب مازندران مورد بررسی قرار گرفت.