نام پژوهشگر: حسن شاهوردی
حسن شاهوردی مرتضی نورمحمدی
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، عربستان سعودی ایدئولوژی جمهوری اسلامی ایران را مانعی بر ادامه سیاست دو ستونی نیکسونی قلمداد نموده و انقلاب اسلامی ایران را موجب سلب امنیت وجودی خود تلقی نمود. سیاست خارجی عربستان سعودی که بر پایه ایدئولوژیک وهابی و مبتنی بر حفظ وضع موجود قرار گرفته بود با سیاستِ خارجیِ جمهوریِ اسلامیِ ایران که بر گرفته از نگرش شیعه، ایدئولوژی حکومتی امام خمینی(ره) بود در تعارض قرار گرفته و « وهابیّت در مقابل تشیّع» و «عربیّت در مقابل عجم» را ایجاد کرده است. این دو هویّت متعارض زمینه ساز ایجاد سیاست خارجی تقابل گرا بین دو کشور را فراهم نموده است. برداشت متضاد نسبت به هویّتهای منتسب به دو کشور موجب امنیتی کردن هویّت و متعاقب آن تنظیم روابط خارجی بر اساس آن گردیده و ایران وعربستان را وادار به تلاش بر توفّق مذهبی خود در منطقه وبعضا ًفرامنطقهای نموده است. در این پژوهش تلاش گردیده تا از طریق نظریه سازه انگاری، مبانی ایدئولوژی دو کشور ایران و عربستان مورد تبیین قرار گرفته و به چگونگی تولّد منافع متعارض از طریق هویّت ها ی منبعث از ایدئولوژی های متفاوت پرداخته شود. سوال پژوهش بر این پایه استوار است که تقابل ایدئولوژیک چه تاثیری بر روابط سیاسی ایران و عربستان پس از 2010 داشته است؟ و در طول تحقیق این فرضیه که، تقابل ایدئولوژیک از طریق ایجاد برداشت های متضاد از تحولات منطقه ای وامنیتی کردن هویّت، موجب واگرایی در روابط سیاسی ایران و عربستان سعودی شده است مورد مداقه قرار گرفته و اثبات گردیده است. ما حصل بررسیها و پژوهشهای صورت گرفته حاکی از آن است که روابط خارجی کشورهای ایران و عربستان همواره از رقابت و همکاری یا تضاد و وفاق برخوردار بوده و همکاریهای مقطعی دو کشور به منزله فراموشی نقشهای ناشی از هویّتشان نبوده بلکه این کشورها صرفاً تلاش نمودند تا مانع برجسته سازی هویّتهای متعارض خود باشند. تعارض هویّتی ناشی از دو ایدئولوژی متضاد ما بین دو کشور به عنوان یکی از متغیرهای تاثیرگذار در روابط خارجی قبل از انقلاب اسلامی در ایران بوده واین اختلافات پس از انقلاب اسلامی و اعلام صدور انقلاب و ایدئولوژی امام خمینی(ره) مبنی بر استکبار ستیزی موجب سیاست تقابل گرایانه جمهوری اسلامی ایران و «بر هم زدن وضع موجود گردیده» و با سیاست کشور عربستان مبنی بر «حفظ وضع موجود» و «تعامل محافظه کارانه» با کشورهای غربی در تقابل آشکار بوده است. برداشتهای متضاد عربستان سعودی از موضوعاتی مانند«صدور انقلاب»، «هلال شیعی» مورد ادعای عربستان و « انرژی هستهای» موجب گردیده همکاری ایران و عراق، حمایت ایران از شیعیان بحرین، مخالفت ایران با جنگ و خونریزی در یمن و مخالفت ایران با معارضین سوری وطرفداری از حکومت بشار اسد نوعی تقابل با حکومت عربستان سعودی تلقی گردیده و در صدد تقابل و مبارزه با جمهوری اسلامی ایران قرار گیرند.