نام پژوهشگر: هاجر مهدوی نسب

بررسی تطبیقی عصمت انبیاء (ع) از دیدگاه شیخ مفید و علامه طباطبایی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده علوم انسانی 1392
  هاجر مهدوی نسب   لاله حقیقت

عصمت انبیاء - علیهم السّلام- از جمله مسائل مهمّ و مطرح در ادیان الهی است، و در دین اسلام، وام دار قرآن کریم و سخنان پیامبر اسلام (ص) و ائمّه ی اطهار (ع) می باشد. عصمت، یک نیروی درونی یا به عبارت دیگر ملکه ی نفسانی است که انسان را از اشتباه و گناه حفظ می کند، با وجود این که بر آن قدرت دارد. شیخ مفید و علّامه طباطبایی از جمله کسانی هستند، که در مسئله ی عصمت پیامبران صاحب نظرند، و در تألیفات متعدّد خود از جنبه های مختلف این موضوع بحث نموده اند، از جمله این که عصمت چگونه ماهیتی دارد؟ انبیاء (ع) در چه مواردی معصوم اند؟ دلیل ضرورت عصمت برای ایشان چیست؟ و با وجود عصمت، تکلیف اختیار شخص معصوم چه می شود؟ که با بررسی و تحلیل سخنان شیخ مفید و علّامه طباطبایی در بحث عصمت انبیاء، به این نتیجه رسیدیم که ایشان وجوب عصمت را برای پیامبر یک ضرورت عقلی می دانند و البته دلایل عقلی و نقلی هم بر اثبات این ضرورت می آورند. عصمت از نظر مرحوم شیخ مفید، لطف و موهبتی الهی است، که شامل حال مکلَّف می شود و او را از وقوع در معصیت و ترک اطاعت باز می دارد، با این که آن شخص قادر به انجام آن دو است. و علّامه طباطبایی (ره) عصمت را نوعی علم خاصّ عنوان می کند که اثرش قطعی و تخلّف ناپذیر است و صاحب آن را به طور دائم از خطا و اشتباه حفظ می کند. هر دوی ایشان، اختیار را از ویژگی های عصمت برمی شمارند و قائلند که عصمت مستلزم تکلیف است و اختیار لازمه ی تکلیف. و این چنین، سازگاری میان عصمت و اختیار را تبیین می کنند.آن ها هم چنین قلمرویی برای عصمت انبیاء ذکر کرده و عصمت آن حضرات را در این مراحل به اثبات رسانده اند. که به طور کلّی مرحوم شیخ مفید (ره) پیامبر اسلام، حضرت محمّد (ص) را مطلقاً معصوم دانسته، امّا سایر انبیاء ممکن است قبل از نبوّتشان، صغیره ی سهوی که مایه ی بی اعتباری مرتکب آن نشود، انجام داده باشند. و علّامه طباطبایی (ره) تمامی انبیاء را مطلقاً معصوم می داند.