نام پژوهشگر: نجمه روستایی

معرفت شناسی از دیدگاه شیخ اشراق حکیم سهروردی و ملاصدرا
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی 1392
  نجمه روستایی   علی محمد ساجدی

چکیده معرفت شناسی از منظر شیخ اشراق حکیم سهروردی و ملاصدرا به کوشش نجمه روستایی شیوه اصلی تحقیق حاضر چنین است که: نحوه حصول معرفت و تطابق ذهن و عین از منظر شیخ اشراق و ملاصدرا چگونه است؟ معرفت از مسائل مهم حکمت اشراق است. معرفت در نظام حکمت اشراق به واسطه " اضافه اشراقی" بین مدرِک و مدرَک صورت می گیرد. نور در این حکمت اساس شناخت است. به این معنی که حضور و ظهور، اساس ادراک بوده و علم اشراقی نیز ناظر به این معنی است. هم چنین، از آن جا که در حکمت صدرائی معرفت، گونه ای از وجود است. بنابراین، بسیاری از مسایل معرفت شناسی در گرو هستی شناسی معرفت است؛ در این پژوهش پس از کلیات بررسی می شود که هر دو فیلسوف دستیابی به شناخت را ممکن می دانند. هم چنین شیخ اشراق علم را حصول اضافه اشراقیه می داند و در علم به جزئیات و صور خیالیه طرف اضافه نفس را عالم مثال منفصل می داند و در علم به کلیات طرف اضافه را عقول عرضیه و مثل نوریه می داند. علم حق به اشیاء و به ذات خود و علم نفس به ذات خویش و هم چنین تعقل جواهر مجرد کیف نفسانی نیست. لذا در علم به غیر آن هم در علم انفعالی صورت علمیه ملازم با فعل و انفعال نفسانی و اضافه به خارج است. لذا نفس در تکامل جوهری به اعتبار تجرد برزخی، متصل به عالم مثال شده و صور خیالی را شهود می کند. صور عقلی رشح وجود عقل مجردند و مرتسم در نفس نمی باشند و نفس در مقام صعود به عالم مجردات با عقل مجرد و مثال نوری متحد شده و در نتیجه این اتحاد حقایق و معارف کلی را شهود می نماید. هم چنین تطابق ذهن و عین در دو مقام علم نفس به ادراکات حسی، خیالی و عقلی است. سهروردی معتقد است ادراک حضوری را که به اضافه اشراقی حاصل می شود، مجال غیبت در آن نیست و درباره ادراک شیء غائب از انسان بیان می کند که صورت و مثال حقیقت آن در انسان حاصل می شود. اما بنا بر اصالت وجود، علم حصولی در سایه علم حضوری تحقق می یابد و علم حضوری به قوا و آلات است که مبدأ علوم حصولی است. هم چنین شیوه تحقیق حاضر به روش توصیفی - تحلیلی است. کلید واژگان: علم و معرفت، علم حضوری و حصولی، اتحاد عاقل و معقول