هدف پژوهش حاضر تبیین نقش طرح هادی در دگرگونسازی کالبدی- فضایی سکونتگاههای روستایی بوده است. طرح هادی مهمترین تلاش برای ساماندهی وضعیت فیزیکی روستا در کشور است که به عنوان سند توسعه روستا محسوب می گردد. بررسی پیشینه پژوهش نشان داد که تحقیقات انجام گرفته در این زمینه بدنبال سنجش میزان دستیابی طرح هادی به اهداف در قالب روشهای کمی و به صورت ارزیابی و ارزشیابی انجام گرفته شده است. اما پژوهش حاضر علاوه بر شناسایی اثرات طرح هادی بر سکونتگاههای مورد مطالعه؛ بدنبال شناسایی نوع و چگونگی عوامل اثرگذار بر طرح هادی در سکونتگاههای مورد مطالعه بوده است. بنابراین، روش مورد استفاده جهت شناسایی چگونگی عملکرد کالبدی- فضایی طرح هادی در وضعیت ساختاری- کارکردی نظام روستایی، روش گراندد تئوری است که یکی از انواع روشهای پژوهش کیفی محسوب می شود. با استفاده از این روش، مصاحبه های عمیق بدون ساختار و نیمه ساخت یافته با ساکنین روستاهای شهرستان ایلام و مشاورین تهیه کننده طرح هادی و مسئولین بنیاد مسکن و استانداری صورت گرفته است. برای تکمیل داده های پژوهش از روشهای مشاهده میدانی و مطالعه متون تخصصی و غیر تخصصی نیز استفاده شده است.

چکیده ایران کشوری است که در آن گروه های زبانی و مذهبی مختلفی زندگی می کنند، این گروهها نقش سازنده و برجسته ای در انسجام و یکپارچگی ملی در کشور دارند. آذری ها که از اقوام اصیل ایرانی هستند، همواره در عرصه های گوناگون ملی و منطقه ای نقش تعیین ساز و مهمی داشتند. از آن جمله، نقش آنها در رسمیت بخشیدن به مذهب تشیع در زمان حکومت صفویه، مشارکت آنها در تشکیل حکومتهای ایرانی و نیز شکل گیری حکومت ملت پایه است، آذریها به خاطر جایگاه والای منطقه آذربایجان در تاریخ تحولات ایران،تعلق داشتن به هویت ایرانی و تکاثف و چسبندگی با اکثریت ملت ایران،در وقوع این رویدادها،نقش بارز و درخشانی داشته اند. روش به کار رفته در این پژوهش،توصیفی- تحلیلی، مبتنی بر یافته های تاریخی و اسنادی است. نتایج به دست آمده، موید آن است که آذریها نه تنها در شکل گیری حکومت ملت پایه نقش داشته اند، بلکه از ارکان اصلی و تأثیر گذار در تشکیل و مدیریت حکومت ملت پایه در ایران بوده اند. منطقه آذربایجان که از نواحی مهم و سرنوشت ساز کشور ایران است، همواره کانون تحولات و حرکات گوناگون در بعد ملی و محلی بوده است. با بررسی رفتار سیاسی قوم آذری و نیز جایگاه برجسته منطقه آذربایجان درتاریخ شکل گیری حکومتهای ایران و همچنین تشکیل حکومت ملت پایه، این واقعیت روشن شد که کارکرد منطقه آذربایجان و آذریها در تاریخ تحولات ایران و تشکیل حکومتهای ایرانی برجسته است. نتایج پژوهش نشان می دهدکه آذریها در قبال مسائل ملی، در کل رویکرد میهن گرایانه داشته و منافع ملی را دنبال کرده اند.اگر هم حرکات مرکز گریز در این منطقه وجود داشته،ضیعف بوده و غلبه با حرکات مرکز گرا بوده است. واژگان کلیدی: ایران،آذربایجان، قوم آذری،حکومت ملت پایه.