بیشتر شهرهای ایران ایران تا چند دهه ی قبل از رشد متوازی برخوردار بوده اند اما در دهه های اخیر با توجه به وجود عوامل جاذب در شهر و عوامل دافعه در روستا، شهرنشینی مقدم بر شهرسازی گردیده و رشد شهری را با مشکلات جدی روبه رو کرده است. شهر زنجان نیز از این امر مستثنی نبوده است. هدف از انجام این تحقق، بررسی سیر گسترش شهر و الگوی توسعه فیزیکی آن در سه دهه اخیر ارائه یک الگوی بهینه برای دستیازی به توسعه پایدار شهری و ارائه راهبردهای اجرایی برای توسعه پایدار شهر زنجان بوده است، بنابراین مسائلی اساسی کهدر این پژوهش مطرح بوده اند عبارتند از: 1- روند توسعه کالبدی-فضایی شهر زنجان در سه دهه اخیر از چه الگویی تبعیت می کند؟ 2- تاثیر اجرای طراحهای توسعه شهری در روند گسترش افقی شهر چگونه بوده است؟ بنابراین فرضیات تحقیق به قرار زیر بوده است: 1- روند توسعه کالبدی –فضای شهر زنجان طی سه دهه اخیر از الگوی افقی تبعیت می کند و رشد پراکنده ( sprawl growth) ، ناموزون و نامتعادل داشته است. 2- به نظر می رسد الگوی فشرده (compact city) می تواند الگوی بهینه برای توسعه پایدار شهر زنجان باشد. 3- طرحهای توسعه شهری از طریق افزایش محدوده شهر و بدون توجه به ظرفیتهای توسعه درون شهری در گسترش افقی شهر موثر بوده است. پژوهش حاضر که به روش تحلیلی-تطبیقی انجام شده، ابتدا با جمع آوری تصاویر ماهواره ای سالهای 1364، 1379،1389و با استفاده از gis و rs به تحلیل چگونگی توسعه کالبدی –فضایی شهر پرداخته است. نتایج حاصله نشان می دهد که شهر زنجان تا قبل از دهه 50 رشد موزون و پیوسته و متناسبی داشته است اما در سه دهه اخیر و به خصوص از دهه 60 با افزایش مهاجرت های روستا-شهری توسعه-کالبدی ناموزون داشته و به شکل افقی گسترش پیدا کرده است. تجزیه و تحلیل تصاویر ماهواره ای lansat tm براساس نرم افزارidrisi و با روش fuzzy artmap در سالهای مذکور در بالا نشان داد که هر روز بر محدوده ساخته شده شهر زنجان افزوده شده و این امر جزء با دست اندازی و زیرساخت و بالا بردن زمینهای کشاورزی و باغات انجام نگرفته است در حالی که زمینهای بایر و رها شده در داخل محدوده شهری نیز بسیار بوده است و از طرفی طرحهای شهری نیز مزید بر علت افزایش محدوده شهر بوده اند در نتیجه پیش بینی شد که اگر روند توسعه کالبدی –فضای شهر همچنان ادامه یابد امکان آسیب پذیری محیط زیست ناحیه شهری زنجان بیشتر خواهد بود. بنابراین الگوی توسعه باید تغییر یافته و در این میان تنها الگوی بهینه می تواند الگوی شهر فشرده در قالب رشد هوشمند شهری برای رسیدن به توسعه پایدار شهری باشد.