نام پژوهشگر: محمودرضا صفار
محمودرضا صفار مهدی تقدیری
روش های معمولی برای اندازه گیری مقادیر کم لیتیم برای محلول هایی به کار می رود که مقدار نمک های موجود دیگر از 7 گرم بر لیتر تجاوز نکند. به طور معمول طیف سنجی شعله ای یا جذب اتمی برای اندازه گیری لیتیم استفاده می شود. در مورد شورابه های طبیعی غلظت کلّ نمک های حل شده بیش از 300 گرم بر لیتر می باشد. روش افزایش استاندارد روش مناسبی برای تعیین مقدار لیتیم در شورابه ها نیست زیرا تزریق چنین محلول هایی با غلظت بالای کاتیون های مزاحم به دستگاه موجب خرابی آن می شود. بنابراین اندازه گیری مقادیر کم لیتیم در این محلول ها به روش های ذکر شده و به علّت پدیده های مزاحمت سایر نمک ها امکان پذیر نیست مگر اینکه طی فرایندی که روی آن ها انجام می شود، نمک لیتیم از سایر نمک ها استخراج و یا به عبارت دیگر نمک های مزاحم از نمونه ها حذف گردد ولی لیتیم در محلول باقی بماند. در روشی که به تازگی گزارش شده است، از ایزوپروپانول به منظور حذف مزاحمت نمک های معدنی استفاده شده است. این روش وقت گیر بوده و نیاز به تقطیر حلال دارد و رسوب های تشکیل شده، یون های لیتیم را بازداری می کنند. در این کار تحقیقاتی، علاوه بر انجام این روش، این مزاحمت ها با استفاده از واکنش با یک کراون اتر و یک هتروپلی اسید و تشکیل رسوب حذف شده است. کراون اتر مناسب انتخاب شده است به طوری که تمام یون های لیتیم موجود در شورابه در محلول باقی بماند و بدون مزاحمت توسط دستگاه نورسنج نشر شعله ای اندازه گیری گردد. این روش ابتدا روی شورابه های دست ساز اجرا و شرایط آزمایش مانند مقدار کراون اتر، مقدار هتروپلی اسید و زمان هم زدن بهینه سازی شده است. سپس از روش بهینه به منظور اندازه گیری لیتیم موجود در شورابه های طبیعی شرکت پتاس خور استفاده شده است. نتایج حاصل از دو روش بسیار به هم نزدیک هستند. مقایسه ی دو روش نشان می دهد که روش ارائه شده در این کار از حلال آلی سمّی استفاده نمی کند، ساده تر و سریع تر می باشد، نتایج صحیحی ارائه می دهد و یون های لیتیم توسط رسوب های تشکیل شده بازداری نمی شوند. بدین ترتیب با استفاده از مقدار لیتیم اندازه گیری شده توسط این روش می توان مقدار کلّ لیتیم موجود در شورابه ها و اقتصادی بودن استخراج آن را برآورد نمود