مفهوم عدالت در کانون هر اندیشه فلسفی است که به مقوله ی سیاست می پردازد. اما عدالت دارای یک معنای عرفی محض که همگان آن را قبول داشته باشند نیست و معانی مختلفی مبتنی بر دو نوع معرفت شناسی پیشینی و پسینی دارد. نمود این دو نوع معرفت شناسی را می توان در بحث عدالت به صورت جدال میان اندیشه ورزی تاریخی و فراتاریخمندگرایی در باب این مفهوم، در اندیشه سیاسی غرب و به تبع آن، در قلمرو اندیشه اسلامی در ذیل جدال های ازلی بودن و مخلوق بودن مفهوم عدالت مشاهده کرد. این پژوهش قصد دارد با بررسی زمینه های زمانی و مکانی شکل گیری احکام و قوانین اسلامی در مولفه های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ازلی یا مخلوق بودن عدالت را در اندیشه سیاسی اسلام به تحقیق بپردازد. با این هدف که در نهایت نشان دهیم که بخشی از تعریف ما از عدالت تحت تاثیر «دیالکتیک متن و واقعیت» به معنای تاثیر متقابل بسترهای زمانی و مکانی شکل گیری این قوانین و احکام، و متن مقدس شکل گرفته است. پژوهش حاضر در نیل به این هدف تلاش نموده است، که صرف نظر از کلیات پژوهش، در ذیل چهار گفتار، به خصوص به ترتیب در گفتارهای 3، 4 و 5، این دیالکتیک را در حوزه های فرهنگ، سیاسی و اقتصادی بررسی نماید. در فصل ششم، انتقادات وارد به نظریه دیالکتیک متن و واقعیت آورده شده است.