چکیده پرورش کبک طی سال های اخیر به صورت صنعتی مورد توجه فراوان قرار گرفته است. با توجه به محبوبیت گوشت این پرنده و جایگاه ویژه ای که از نظر ارزش غذایی دارد، بررسی های علمی پیرامون این پرنده به منظور ارتقا بهداشت و شناخت مکانیسم های طبیعی بدن آن، یک ضرورت به شمار می-رود. با توجه به رفتار حرکتی متفاوت کبک با سایر پرندگان و کمبود اطلاعات پایه ای در خصوص اندام حرکتی این پرنده، برآن شدیم تا بافت زایی و ریخت زایی زانو را به عنوان یکی از مهم ترین مفاصل اندام حرکتی مورد بررسی قرار داده و به بیان تفاوت ها و شباهت های مدل فوق با سایر پرندگان بپردازیم. بدین منظور از روز 6 تا 24 جنینی، طی هر 24 ساعت، 3 قطعه جنین از دستگاه انکوباتور خارج و پس از جدا کردن زانوی آن ها، جهت ثبوت در محلول فیکساتیو بوئن قرار گرفتند. سپس از بلاک های پارافینی برش های 5 میکرونی تهیه و لام های مربوطه با رنگ آمیزی های هماتوکسیلین و ائوزین، تری کروم ماسون و آلسین بلو- وان گیسون مورد بررسی قرار گرفتند. در این مطالعه در روز 8 جنینی تراکم مزانشیمی و در روز 10 منطقه اینترزون سه لایه، مشاهده شد. همچنین فرایند حفره دار شدن و ایجاد ساختارهای داخلی مفصل از روز 12 جنینی قابل رویت بود. در مطالعه حاضر الیاف کلاژن و فرایند غضروفی شدن با یک تاخیر2 تا 3 روزه نسبت به ریخت زایی ساختارهای مورد مطالعه دیده شدند. نتایج توالی ریخت زایی حاصل از این مطالعه با مطالعات قبلی که بر روی جنین جوجه و بلدرچین انجام گرفته بود، مشابه بود اما با مطالعاتی که بر روی پستانداران انجام شده است اختلافاتی را نشان می دهد. مطالعه حاضر یکی از معدود مطالعاتی است که در خصوص بافت زایی مفصل زانو در پرندگان انجام شده است.

کبک چوکار یک گونه پلی تیپیک، با حدود 14 زیر گونه شناخته شده است. آلکتوریس چوکار یک گونه اوراسیای مرکزی و ساکن ارتفاعات خشک می باشد. هدف از کار حاضر مطالعه هیستومورفومتری بیضه و مجاری تناسلی نر در کبک چوکار بود. 8 کبک نر بالغ در این مطالعه مورد استفاده قرار گرفت. پرندگان با استفاده از استنشاق کلروفرم یوتانایز شده و سپس روش نکروپسی برای برداشتن بافت بیضه و مجاری تناسلی به منظور بررسی خصوصیات هیستومورفومتری آن ها به کار برده شد. روند اسپرماتوژنز در اپیتلیوم لوله های سمینی فر مشاهده شد. ناحیه اپیدیدیم شامل بخش خارج بیضه ای شبکه بیضه، مجاری وابران پروکسیمال و دیستال، مجاری ارتباطی و مجرای اپیدیدیم بود. بخش خارج بیضه ای شبکه بیضه توسط اپیتلیوم سنگفرشی تا مکعبی پوشیده شده بود. دیواره مجاری وابران پروکسیمال چین های طولی زیادی داشتند که به داخل لومن نفوذ کرده بودند. اپیتلیوم آن ها از دونوع سلول اصلی، سلول های مژه دار و بدون مژه به اضافه کمی سلول قاعده ای تشکیل شده بود. در سیتوپلاسم رأسی سلول های بدون مژه، گرانول های pas+ مشاهده شد. میانگین ارتفاع اپیتلیوم و قطر لومن مجرا به طور معنی داری در مجاری وابران پروکسیمال بزرگ تر بود. مجاری ارتباطی و اپیدیدیم با اپیتلیوم استوانه ای شبه مطبق پوشیده شده بودند. در بخش های ابتدایی، میانی و انتهایی مجرای دفران به تدریج افزایش معنی داری در قطر و ضخامت لایه ماهیچه ای از آغاز آن تا انتهای خلفی مشاهده شد. در حالی که میانگین ارتفاع اپیتلیوم به طور معنی داری کاهش یافت. شواهد به دست آمده از این مطالعه نشان می دهد که احتمالاً سلول های بدون مژه مجاری وابران، مجرای اپیدیدیم و مجرای دفران با فعالیت ترشحی آپوکرین در ترکیبات پلاسمای منی که برای بلوغ اسپرم ضروری است، شرکت می نمایند.

با توجه به ساختارها، نحوه عملکرد، بافت زایی و ریخت زایی متفاوت و پیچیده ای که در شکل گیری جنینی اندام حرکتی و مفاصل وجود دارد ، متخصصین علوم آناتومی در این زمینه پژوهش های بسیاری انجام داده اند. در این مطالعات تقدم و تأخر نحوه شکل گیری ، ریخت زایی و بافت زایی هر یک از اجزاء اندام های حرکتی و هم چنین دوره بحرانی هر ساختار مورد توجه قرار گرفته است. به طوری که به عنوان تجریه ای سودمند ، پژوهش در باب ناهنجاری های مادرزادی و اختلالات حرکتی را میسر کرده است. مفصل زانو در بین مفاصل اندام های حرکتی، دارای ویژگی هایی منحصر به فرد است و در مقایسه با سایر مفاصل بدن از ساختارهای متعددی تشکیل شده است. به همین دلیل مورد توجه جمع کثیری از پژوهشگران علوم آناتومی قرار دارد وچندین مطالعه هم بر روی نحوه شکل گیری این مفصل در پستانداران و جنبه های ریخت زایی و بافت زایی آن انجام گرفته است . در پرندگان به دلیل سهولت در نمونه گیری های جنینی تحقیقات کاربردی در خصوص مراحل تکوین و تکامل اندام حرکتی جنین انجام گرفته که اهتمام بالایی هم به مفصل زانو شده است . با توجه به پزوهش هایی که در جهت شناخت ریخت زایی و بافت زایی مفصل زانو انجام گرفته است در میان پرندگان شترمرغ به دلیل دارا بودن اسکلت منحصر بفرد و برخورداری از پاهای بلند حرکات سریعی دارد که این امر مستلزم داشتن مفاصل قوی با اجزا پیچیده میباشد ، در نتیجه این ویژگی ساختاری خاص سبب شکل گیری مفصل زانویی پیچیده با اجزایی متفاوت از بسیاری از پرندگان دیگر شده است . به همین دلیل مطالعه و بررسی شکل گیری این مفصل مورد بحث و توجه پژوهشگران قرار گرفته است. در خصوص اینکه این تفاوت آناتومیک قابل توجه در چه زمانی و به چه شکل در جنین این پرنده نمایان می شود، مطالعه چاپ شده ای یافت نشد و به همین دلیل اهتمام اصلی در این رساله همین امر می باشد. البته مطالعاتی بر روی نحوه استخوانی شدن و یا جنبه های تکاملی رشد جنینی استخوان های اندام حرکتی شترمرغ سانان انجام گرفته که در آنها بیشتر جنبه های بافت زایی استخوان های اندام حرکتی مدنظر بوده است، اما زمان و روند ریخت زایی و بافت زایی مفصل زانوی شترمرغ مورد توجه قرار نگرفته است که در این مطالعه بر آن شدیم تا به آن بپردازیم .