این مطالعه با هدف برسی اثرات تناوب های مختلف بر عملکرد گندم و بعضی خصوصیات خاک در شرایط دیم انجام گردید.آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم سرارود – کرمانشاه در سال زراعی 91- 1390 اجرا گردید. تیمارها شامل پنج تناوب دو ساله گندم – گندم، گندم – آیش، گندم – نخود، گندم – ماشک و گندم – گلرنگ بود که در سال زراعی مذکور همه تیمارها تحت کشت گندم دیم رقم سرداری قرار داشت. نتایج عملکرد دانه گندم نشان داد که اثر تناوب زراعی بر آن معنی دار بوده و تیمار گندم – ماشک بیشترین و گندم – گندم کمترین عملکرد را داشته است. اگر چه عملکرد گندم – آیش از گندم – نخود و گندم – گلرنگ بیشتر بود ولی این تفاوت معنی دار نبود و دلیل آن کمتر بودن میزان بارندگی در این سال زراعی ( 303 میلیمتر ) از میانگین 40 ساله ( 478 میلیمتر ) بوده است. از لحاظ میزان رطوبت خاک و درصد کربن آلی و ازت خاک که از عوامل مهم و تاثیر گذار بر عملکرد در کشت دیم هستند تیمار گندم – ماشک از سایر تیمارها برتر بود و تفاوت معنی داری با سایر تیمارها داشت و در هر دو صفت فوق تیمار گندم – گندم کمترین میزان را دارا بود. مقایسه میانگین سختی خاک در عمق 30-21 سانتیمتری نشان داد که تیمار گندم – آیش دارای بیشترین سختی در این عمق خاک و تیمار گندم – گلرنگ دارای کمترین سختی در عمق 30-21 سانتیمتری خاک بود. نتایج نفوذپذیری خاک نشان داد که بیشترین میزان نفوذ پذیری خاک مربوط به تیمار گندم – گلرنگ ( بخاطر ریشه های راست گلرنگ ) است و کمترین میزان را تناوب گندم – آیش داراست .در بررسی صفات آنالیزهای رشد تیمار گندم – آیش سطح برگ (lai ) و سطح ویژه برگ (sla ) بیشتری نسبت به سایر تیمارها داشت و این تفاوت معنی دار بود. در نسبت سطح برگ (lar ) تناوب گندم – ماشک و وزن ویژه برگ (slw ) در گندم – گندم با سایر تیمارها تفاوت معنی داری داشتند و موفق تر عمل کردند. در سرعت رشد گیاه (cgr ) و نسبت وزن برگ (lwr ) بین تیمارها تفاوت معنی داری نبود. همچنین تیمار گندم – گندم دارای بیشترین عملکرد بیولوژیک در بین تیمارها بوده و این تفاوت معنی دار بود.