موریانه microcerotermes diversus (silvestri) به دلیل تغذیه از کلیه مواد حاوی سلولز مهمترین آفت اقتصادی مخرب ساختمان‏ها در اهواز می باشد. m. diversus به گروه موریانه های زیرزمینی تعلق دارد و اکثراً دارای تجمعاتی در زیر سطح خاک بوده و لانه آن‏ها توده های فشرده ای ازحجره های کوچک است و از طریق ایجاد گالری‏های زیرزمینی به ساختمان‏ها و گیاهان دست می یابد. استفاده از موریانه‏کش‏های غیر‏دورکننده‏ راهکار مهمی است که در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته است. دو عامل که در کارایی یک حشره‏کش‏ بالقوه در برابر موریانه‏های‏‏زیرزمینی اثر می گذارند خاصیت عدم دورکنندگی و میزان سمیت بالای آن است که در اسید بوریک از گروه بورات‏ها و همچنین در نوع جدید موریانه‏کش‏ها از جمله تیامتوکسام از گروه حشره‏کش‏‏های شبه نیکوتینی موجود است. در این تحقیق بررسی‏های‏ در راستای کنترل‏موریانه‏های‏‏زیر زمینی جهت ایجاد مرگ و میر، عدم دورکنندگی، جلوگیری از فعالیت‏های تغذیه ای، تونل زنی و انتقال‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏سموم از طریق تغذیه دهان به دهان بین موریانه‏ها صورت گرفت. اثرات تیامتوکسام با حدود غلظتی 5000 – 5 پی پی ام و اسید بوریک با حدو غلظتی 2/0- 4 درصد به عنوان ماده شیمایی موثر علیه m. diversus بررسی شد. آزمون فعالیت تونل زنی با استفاده از روش‏های زیست‏سنجی لوله‏های آزمایشی و ظروف پلاستیکی در شرایط‏‏آزمایشگاهی ارزیابی شد. در این مطالعه همچنین تیامتوکسام و اسید بوریک در آزمون‏های آزمایشگاهی جهت توانایی موریانه‏های‏‏تیمار‏شده‏‏‏‏‏‏ برای انتقال‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏غلظت‏های کشنده سموم به موریانه‏های‏‏کارگر تیمار نشده استفاده شد. توانایی انتقال‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏ تیامتوکسام و اسید بوریک بین موریانه‏های‏‏زیرزمینی با استفاده از یک مدل دهنده – گیرنده در دو نسبت (1:1)(10 عدد موریانه تیمار نشده : 10 عدد موریانه تیمار‏شده‏‏‏‏‏‏) و (1:5) (50 عدد موریانه تیمار نشده : 10 عدد موریانه تیمار‏شده‏‏‏‏‏‏) ارزیابی شدند. کارگر‏ها در معرض بستر سلولزی با غلظتهای 5، 10 و 15 پی پی ام از تیامتوکسام و 1، 5/1 و 2 درصد از اسید بوریک تیمار شدند. به کارگرهای تیمار‏شده‏‏‏‏‏‏ اجازه داده شد تا روابط متقابل تغذیه ای با موریانه‏های‏‏کارگر تیمار نشده در مدت 14 روز داشته باشند. بررسی‏ها نشان داد که اسید بوریک در تمام غلظت‏ها به جز غلظت 4 درصد به عنوان بازدارنده تغذیه ای عمل نکرد و تیامتوکسام با افزایش غلظت میزان تغذیه موریانه را کاهش داد و به صفر رساند و در غلظت‏های پایین به عنوان بازدارنده تغذیه ای عمل نکرد. خاک تیمار‏شده‏‏‏‏‏‏ با غلظت‏های بالای 50 پی پی ام از تیامتوکسام در طول 7 روز به عنوان مانع شیمیایی موثر جهت توقف و ایجاد تاخیر در نفوذ موریانه ‏ها به خاک عمل کرد. همچنین نتایج نشان داد که مرگ و میر در غلظت‏های بالای 50 پی پی ام به صورت تدریجی افزایش یافت. نفوذ، مساحت تونل زنی و فعالیت تغذیه ای در طول 7 روز در خاک تیمار‏شده‏‏‏‏‏‏ کاهش یافت. اگرچه در این تحقیق اسید بوریک در غلظت‏های مورد استفاده به عنوان دورکننده اثر نکرد، اما خاک تیمار‏شده‏‏‏‏‏‏ با غلظت‏های بالای 5/1 درصد از اسید بوریک در طول 14 روز به عنوان مانع شیمیایی موثر جهت ایجاد تاخیر در نفوذ موریانه ‏ها به خاک عمل کرد. همچنین نتایج دلالت می‏کند‏ که مرگ و میر در غلظت‏های بالای 5/1 درصد به صورت تدریجی افزایش یافت و مساحت تونل زنی و فعالیت تغذیه ای در طول 14 روز در خاک تیمار‏شده‏‏‏‏‏‏ کاهش یافت. درآزمون انتقال‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏سم‏ نتایج نشان داد که در هر دو نسبت، مرگ و میر موریانه‏های‏‏تیمار نشده با افزایش غلظت افزایش داشته است . بنابراین انتقال‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏ غلظت‏های کشنده از دهنده‏ها به گیرنده‏ها و متعاقب‏آن‏ مرگ و میر بر روی موریانه‏های‏‏گیرنده مشاهده شدند. نتایج حاصله از آزمون‏ها تیامتوکسام و اسید بوریک را به عنوان موریانه‏کش‏های موثر پیشنهاد می‏کند‏.

بررسی ها نشان می دهد که مهم ترین موریانه از لحاظ ایجاد خسارت اقتصادی در استان خوزستان گونه microcerotermes diversus (silvestri) می باشد. به طور کلی به دلیل زندگی مخفی موریانه های زیرزمینی تعیین و اجرای روش های موثر کنترل آن ها با مشکلاتی همراه بوده و بایستی بررسی دقیق صورت گیرد. در گذشته از حشره کش های کلره برای کنترل موریانه ها در سطح وسیع استفاده شده و بسیار موثر بوده است، اما این سموم در خاک پایدار هستند و پایداری آن ها مشکلات زیست محیطی فراوانی را ایجاد کرده است. نئونیکوتینوئیدها گروهی از ترکیبات شیمیایی حشره کش هستند که به تازگی در غالب برنامه های کنترل آفات معرفی شده اند. نقطه اثر این ترکیبات در حشرات مشابه نیکوتین است اما بسیار قوی تر بوده و برای انسان خطر کمتری دارد. در این تحقیق ایمیداکلوپرید یک سم از گروه نئونیکوتینوئیدها در 3 فرمولاسیون پودر (برای پاشیدن)، محلول (تهیه شده از ماده تکنیکال) و طعمه مسموم استفاده شده است. برای فرمولاسیون پودر از غلظت های 0005/0 – 1/0 گرم استفاده شد. آزمون های انتخابی، غیر انتخابی و تعیین سمیت تماسی-گوارشی در بستری از خاک حاوی غلظت های مختلف پودر سم انجام گرفت. با افزایش غلظت، مرگ و میر افزایش و تغذیه کاهش یافت. در غلظت های بالا بازدارندگی تغذیه ای مشاهده شده و تغذیه به صفر رسید. در غلظت های 0005/0 و 001/0 گرم طی 5-7 روز، مرگ و میر به 50% رسید که نشان? دهنده تاثیر سم به صورت گوارشی است. در غلظت های 005/0، 01/0 و 05/0 گرم، 100% مرگ و میر پس از 5 تا 7 روز به وقوع پیوست و سم به صورت تماسی-گوارشی اثر کرد در حالی که در غلظت 1/0 گرم به علت تاثیر سم به صورت تماسی پس از گذشت 2 روز همه موریانه ها تلف شدند. برای بررسی امکان انتقال سم از طریق تغذیه دهان به دهان بین موریانه های کارگر، آزمون انتقال سم به روش دهنده- گیرنده در 3 نسبت 1:1 (1 موریانه سمی: 1 موریانه غیر سمی)، 1:5 (1 موریانه سمی: 5 موریانه غیر سمی) و 1:10 (1 موریانه سمی: 10 موریانه غیر سمی) طی 14 روز انجام شد. با توجه به افزایش مرگ و میر موریانه های تیمار نشده (غیر سمی) با افزایش غلظت، انتقال سم صورت گرفت. در آزمون های صورت گرفته برای فرمولاسیون محلول حدود غلظتی 5- 5000 پی پی ام در نظر گرفته شد. با افزایش غلظت سم، در آزمون های انتخابی و غیر انتخابی مرگ و میر افزایش داشت در حالیکه تغذیه کاهش داشته و در غلظت های بالا به صفر رسید. در غلظت های 5، 25و 50 پی پی ام سم به صورت گوارشی اثر نمود. تاثیر سم در غلظت های 250 و 500 پی پی ام به صورت تماسی-گوارشی و در غلظت های 1000 و 5000 پی پی ام به صورت تماسی بود. آزمون انتقال سم برای فرمولاسیون محلول نیز در 3 نسبت 1:1 (5 موریانه سمی: 5 موریانه غیر سمی)، 1:5 (5 موریانه سمی: 25 موریانه غیر سمی) و 1:10 (5 موریانه سمی: 50 موریانه غیر سمی) انجام شد. با افزایش غلظت مرگ و میر موریانه های غیر سمی افزایش یافت.?در تهیه طعمه مسموم از 3 ماده مختلف (چوب راش، چوب ایرانی و باگاس) استفاده شد و غلظت های 25، 50 و 100 پی پی ام از سم مورد استفاده قرار گرفت. در آزمون های انتخابی از چوب و کاغذ صافی استفاده شد. موریانه ها به طور محسوسی طعمه مسموم را برای تغذیه به چوب و کاغذ صافی ترجیح دادند و با افزایش غلظت مرگ و میر آنها نیز افزایش یافت و به بیشترین حد خود در غلظت 100 پی پی ام رسید. بنابر این برای تهیه طعمه استفاده از غلظت 100 پی پی ام پیشنهاد می شود در هیچ یک از غلظت ها بازدارندگی تغذیه ای مشاهده نشد. آزمون انتقال سم در 3 نسبت 1:1(5 موریانه سمی: 5 موریانه غیر سمی)، 1:5 (5 موریانه سمی: 25 موریانه غیر سمی) و 1:10 (5 موریانه سمی: 50 موریانه غیر سمی) صورت گرفت. با افزایش غلظت مرگ و میر در موریانه های غیر سمی افزایش یافت که نشان دهنده انتقال موفقیت آمیز این سم می باشد. در همه فرمولاسیون ها سم ایمیداکلوپرید به صورت غیر دورکننده عمل نمود. با توجه به نتایج به دست آمده در این تحقیق می توان سم ایمیداکلوپرید را به عنوان یک سم غیر دور کننده و موثر برای مبارزه با موریانه های زیر زمینی وایجاد حفاظت موثر از ساختمان ها در ایران پیشنهاد نمود.

موریانه ( microcerotermes diversus silvestri (isoptera: termitidae زیان آورترین گونه موریانه در استان خوزستان (ایران) می‏باشد که به درختان، محصولات و همچنین وسایل چوبی در ساختمان خسارت می‏زند. امروزه کنترل موریانه‏های زیرزمینی در ایران به مقدار زیادی به کاربرد دائمی سموم کلره وابسته بوده است. به‏علاوه این آفت‏کش‏ها خیلی در دسترس نیستند و محدودیت‏های شدیدی روی کاربردشان وجود دارد. با توجه به اثرات مخرب سموم حشره‏کش و گرایش به استفاده از سموم ایمن، هدف از این تحقیق بررسی اثرات اسانس اکالیپتوس (eucalyptus camaldulensis var. camaldulensis dehneh.) روی دورکنندگی، بازدارندگی تغذیه‏ای، سمیت تدخینی، حفاظت چوب، رفتار تونل‏زنی موریانه m. diversus و همچنین دستیابی به یک روش کنترل موثر در قالب ترکیبات سازگار با محیط زیست می باشد. سمیت تماسی و گوارشی اسانس اکالیپتوس با کاربرد غلظت‏های 3/0% تا 6/1% (وزنی: حجمی) علیه موریانه m. diversus در آزمون‏های انتخابی و غیر اتتخابی بررسی شد. در این آزمون ها با افزایش غلظت اسانس، میزان مرگ و میر افزایش یافت و میزان تغذیه با افزایش غلظت اسانس کاهش یافت. آزمون تونل زنی با استفاده از روش های زیست سنجی لوله‏های آزمایشی در 2 ضخامت متفاوت از خاک تیمار شده در شرایط آزمایشگاهی ارزیابی شد. در این بررسی بالاترین میزان مرگ و میر و دورکنندگی در غلظت‏های بالا و خاک تیمار شده با ضخامت 5 سانتی‏متر مشاهده شد. همچنین موریانه‏ها از تونل‏زنی در غلظت‏های 9/0%، 2/1% و 6/1% خودداری کردند. همچنین بررسی روند lt50 و lt90 در آزمایش‏ها ثابت کرد که با افزایش غلظت اسانس زمان لازم برای اثر کشندگی اسانس کاهش یافت. در بررسی اثر رفتاری اسانس اکالیپتوس با دستگاه بوسنج، کاهش رفت و آمد موریانه به انشعابات حاوی اسانس و اثر دورکنندگی آن برای موریانه در تمامی غلظت‏ها ثابت شد. در مجموع این تحقیق نشان می‏دهد که می توان اسانس اکالیپتوس را به عنوان یک سم کشنده با اثر تدخینی و دورکنندگی مناسب و عاملی در کاهش تغذیه موریانه m. diversus پیشنهاد کرد.

مواد ساختمانی سلولزی و غیرسلولزی از جمله کامپوزیت چوب- پلاستیک، ام دی اف، نئوپان و یونولیت کاربردهای فراوانی در صنعت ساختمان سازی دارند. مقاومت این مواد ساختمانی در مقابل حمله ی موریانه یکی از پارامترهای مهم برای ارزیابی کیفیت آنها می باشد. به منظور افزایش عمر محصولات چوبی می توان از روش های حفاظتی مانند اشباع کردن چوب از مواد شیمیایی بر علیه عوامل مخرب بیولوژیکی مانند موریانه استفاده کرد. در سال های اخیر، ترکیبات بور بطور گسترده ای به عنوان مواد شیمیایی محافظ چوب مورد استفاده قرار گرفته است. در بخش اول این تحقیق مقاومت مواد ساختمانی ذکر شده نسبت به حمله ی موریانه ی زیرزمینی microcerotermes diversus silvestri (iso.: termitidae) در شرایط آزمایشگاهی (آزمون انتخابی و غیر انتخابی) و صحرایی ارزیابی شد و در بخش دوم از این تحقیق مواد ساختمانی با غلظت های 2% و 4% از زینک بورات و غلظت های znb+ba)) 2%+1% و znb+ba)) 4%+2% از اختلاط زینک بورات + اسید بوریک به همراه اتیلن گلیکول تیمار شدند و مقاومت آن نسبت به موریانه ی زیرزمینی m. diversus در شرایط غیرانتخابی و انتخابی آزمایشگاهی و صحرایی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمون ارزیابی مقاومت مواد ساختمانی در شرایط غیرانتخابی آزمایشگاهی نشان داد که یونولیت، نئوپان و ام دی اف توسط موریانه ی m. diversus مورد حمله قرار گرفتند و خسارت وارد شده به آنها به ترتیب به میزان 98/5، 22/5 و 88/4 درصد محاسبه شد. اما کامپوزیت چوب- پلاستیک در مقابل این موریانه از مقاومت بالایی برخوردار بوده و خسارت وارد شده به آن 1/0 درصد ثبت شد. در شرایط انتخابی آزمایشگاهی و صحرایی نیز بیشترین خسارت به نئوپان و ام دی اف وارد شد. متوسط کاهش وزن برای نئوپان و ام دی اف در آزمون صحرایی به ترتیب به میزان 93/57 و 2/42 درصد بود. یونولیت به دلیل عدم داشتن ارزش غذایی، برای موریانه ها جلب کنند نبوده و خسارت کمی به آن وارد شد. خسارت وارد شده به کامپوزیت چوب- پلاستیک بسیار جزئی بود. با توجه به این نتایج ارتباط معنی داری بین چگالی مواد ساختمانی و کاهش وزن وجود داشت. در بخش دوم از این تحقیق، نتایج ارزیابی مقاومت مواد ساختمانی تیمار شده نشان داد که زینک بورات و اختلاط آن با اسید بوریک جهت محافظت مواد ساختمانی سلولزی و غیرسلولزی نسبت به حمله ی این موریانه مؤثر هستند. این ترکیبات به صورت بازدارنده ی تغذیه ای عمل کرده و سبب کاهش معنی دار تغذیه و افزایش مرگ و میر در مقایسه با تیمار شاهد شدند. با افزایش غلظت میزان خسارت وارد شده به مواد ساختمانی کاهش و مرگ و میر موریانه ها افزایش یافت. در پایان هفته سوم از آزمون غیرانتخابی در شرایط آزمایشگاهی مرگ و میر موریانه ها روی مواد ساختمانی تیمار شده با غلظت (znb+ba) 4%+2% به میزان 100 درصد بود. در 3 ماهه ی اول آزمون صحرایی میزان تغذیه ی موریانه ها روی یونولیت شاهد و تیمار شده با غلظت های (znb+ba) 4%+2% و (znb)4% به ترتیب 6/.، 09/.، 25/. درصد، روی نئوپان 92/57، 03/.، 1/. درصد، روی ام دی اف 2/42، 06/.، 09/. درصد و روی کامپوزیت چوب- پلاستیک 13/.، 0 و 0 درصد محاسبه شد. در 3 ماهه ی دوم آزمون صحرایی نیز میزان تغذیه ی موریانه ها روی یونولیت شاهد و تیمار شده با غلظت های znb+ba)) 4%+2% و (znb)4% به ترتیب 81/.، 01/.، 11/. درصد، روی نئوپان 43/65، 0، 01/. درصد، روی ام دی اف 24/52، 0، 01/. درصد و روی کامپوزیت چوب- پلاستیک 19/.، 0 و 0 درصد محاسبه شد. بنابراین با توجه به نتایج به دست آمده از این تحقیق و همچنین بی خطر بودن ترکیبات بور برای محیط زیست و پستانداران، استفاده از این ترکیبات را می توان جهت افزایش مقاومت مواد ساختمانی سلولزی و غیرسلولزی نسبت به موریانه ها پیشنهاد نمود.

موریانه¬ی microcerotermes diversus silvestri (isoptera: termitidae) از آفات مهم محصولات سلولزی در اماکن مسکونی و نیز محصولات کشاورزی در استان خوزستان محسوب می¬شود. ایمیداکلوپرید یک سم از گروه نئونیکوتینوئید هاست که برای کنترل موریانه ها به کار می رود. اما کاربرد مداوم حشره¬کش¬ها می¬تواند منجر به تخریب تدریجی محیط¬زیست گردد. لذا توجه زیادی به شیوه¬های کنترل بیولوژیک جلب شده است. قارچ metarhizium anisopliae (metschnikoff) sorokin یکی از مهم¬ترین میکروارگانیسم¬های تهدید کننده¬ی موریانه است اما رفتار تیمارگری در موریانه ها یک رفتار اجتماعی دفاعی است که در جلوگیری از آلودگی قارچی بسیار موثر است. غلظت¬های زیرکشنده¬ی آفت¬کش¬ها می¬توانند با ایجاد اختلال در رفتار تیمارگری حساسیت موریانه ها را به قارچ مذکور افزایش دهند. کاربرد ترکیبی بیمارگرهای حشرات و غلظت های زیر کشنده ی حشره کش ها، به¬عنوان یک راهکار جهت بهبود تأثیر عوامل میکروبی در کنترل موریانه ها پیشنهاد شده است. استفاده از هر جدایه¬ی قارچ به همراه حشره¬کش مستلزم داشتن آگاهی از سازگاری بین این¬دو عامل دارد. سازگاری ایمیداکلوپرید با قارچ از طریق ارزیابی سه فاکتور درصد جوانه¬زنی کنیدی قارچ، رشد رویشی کلونی و اسپورزایی بر اساس معیار سنجش سازگاری (t) مورد بررسی قرار گرفت. سپس به منظور نشان دادن اثرات ایمیداکلوپرید بر رفتار موریانه، تعداد تیمارگری موریانه¬های آلوده به قارچ و تیمار شده با ایمیداکلوپرید به مدت 160 دقیقه و هر 30 ثانیه ثبت گردید. همچنین میزان فعالیت موریانه¬های مسموم شده با غلظت¬های زیرکشنده¬ی ایمیداکلوپرید با امتیازدهی به نوع حرکت آنها ثبت شد. در ادامه آزمون¬های زیست¬سنجی در دو شرایط انتخابی و غیرانتخابی و آزمون طعمه¬مسموم صورت گرفت. با بررسی مقادیر مربوط به معیار سنجش سازگاری سموم حشره¬کش با قارچ¬های بیمارگر (t)، ایمیداکلوپرید در غلظت¬های 10 و 100 پی¬پی¬ام با مقادیر t به ترتیب 3/94 و 7/92، سازگار و غلظت 500 پی¬پی¬ام با مقدار 2/59 دارای سمیت متوسط تعیین شد. در موریانه¬های تیمار شده با ایمیداکلوپرید و تیمار شده با قارچ و ایمیداکلوپرید تعداد رخداد رفتار تیمارگری کاهش یافت. همچنین با مقایسه¬ی روند امتیازات تعلق گرفته به میزان فعالیت موریانه¬ها، مشاهده شد که با افزایش غلظت ایمیداکلوپرید از میزان فعالیت آنها کاسته شد. در تیمارهای کاربرد دو عامل کنترلی ایمیداکلوپرید و قارچ میزان مرگ¬و¬میر بیشتری در مقایسه با کاربرد آنها به تنهایی مشاهده شد. با توجه به مرگ¬و¬میر ایجاد شده و با در نظر داشتن اثر غلظت¬های زیرکشنده¬¬ی ایمیداکلوپرید در ایجاد اختلال در میزان فعالیت و رفتار دفاعی تیمارگری موریانه¬ی مورد آزمایش، اثرات افزایشی ایمیداکلوپرید بر قارچ m. anisopliae به اثبات رسید. در نتیجه استفاده از غلظت¬های زیرکشنده¬ی آن در کاربرد تلفیقی جهت بهبود کیفیت کنترل موریانه¬ی m. diversus توصیه می¬شود.

موریانه ی microcerotermes diversus silvestri یک گونه ی مخرب از گروه موریانه های زیرزمینی است که به سبب تغذیه از مواد حاوی سلولز یکی از آفات مهم درختان، محصولات زراعی و چوب های ساختمانی در نواحی جنوب غربی ایران از جمله استان خوزستان به شمار می آید. تولید فرمولاسیون موثر از عوامل قارچی بیماری زا به عنوان یک راه کار تناوبی در مدیریت موریانه می تواند مشکلات مربوط به آفت کش های شیمیایی را کاهش دهد. در این تحقیق تولید انبوه قارچ metarhizium anisopliae sorokin جدایه ی demi001، اثرات فرمولاسیون های مختلف بر بقای کنیدی های این قارچ و قابلیت کنترل این فرمولاسیون ها در جمعیت های این گونه موریانه مورد بررسی قرار گرفت. ارزیابی دو محیط برنج سالم و خرده برنج جهت تولید انبوه این جدایه ی قارچی نشان داد که برنج سالم با میانگین تولید کنیدی به میزان conidia/gr108?3/4 و خرده برنج با میانگین تولید به میزان conidia/gr108?9/9 دارای اختلاف معنی داری هستند و خرده برنج با میانگین تولید بالاتر، محیط مناسب تری جهت انبوه سازی اقتصادی این جدایه ی قارچی است. هم چنین ارزیابی تأثیر فرمولاسیون های تهیه شده به صورت امولسیون وارونه از روغن های گیاهی مختلف شامل آفتابگردان، ذرت، رزماری، زیتون، کنجد و گردو و نیز فرمولاسیون شاهد حاوی آب و توئین 80 بر بقای کنیدی های قارچ در مدت 7 هفته نشان داد که بقای کنیدی های قارچ در طول زمان کاهش می یابد با این حال فرمولاسیون های تهیه شده از روغن های گیاهی مختلف نیز اثرات متفاوتی را بر بقای کنیدی ها اعمال کردند. بر اساس نتایج به دست آمده، بالاترین میانگین درصد جوانه زنی کنیدی در طول زمان به وسیله ی فرمولاسیون های شاهد و روغن زیتون فراهم شد و کم ترین میانگین درصد جوانه زنی در فرمولاسیون روغن کنجد به دست آمد. این فرمولاسیون ها در چهار غلظت 108، 107، 106 و 105 کنیدی در میلی لیتر علیه جمعیت های کارگر موریانه ی m. diversus در شرایط آزمایشگاهی ارزیابی شدند. بالاترین میانگین درصد مرگ و میر محاسبه شده در فرمولاسیون روغن کنجد و کم ترین میانگین در فرمولاسیون شاهد مشاهده شد. به علاوه نتایج بررسی ها بیان گر رابطه ی مستقیم بین غلظت فرمولاسیون های به کاربرده شده و مرگ و میر موریانه ها بود به طوری که با توجه به در صد بالای مرگ و میر در سه غلظت اول، غلظت 105 کنیدی در میلی لیتر معیار مقایسه ی فرمولاسیون ها قرار گرفت. کم ترین مقدار lt50 در این غلظت (38/2 روز) در فرمولاسیون روغن کنجد و بیشترین مقدار آن (9/15 روز) در فرمولاسیون شاهد محاسبه شد. کم ترین مقدار lc50 محاسبه شده نیز مربوط به فرمولاسیون روغن کنجد بود. علی رغم عملکرد بهتر فرمولاسیون های حاوی روغن به خصوص روغن کنجد در کنترل موریانه ، تولید فرمولاسیون از این روغن به سبب تأثیر منفی بر بقای کنیدی های قارچ مناسب نیست.

موریانه¬ی زیر¬زمینی hagen (isoptera: hodotermitidae) anacanthotermes vagansبه عنوان یکی از آفات مهم چوب و محصولات سلولزی در اماکن مسکونی و تاریخی شناخته شده است. موریانه¬ها برای هضم سلولز به جامعه¬¬ی میکروبی همزیست در لوله¬ی گوارش خود وابسته بوده که نقش¬های فیزیولوژیکی مهمی مانند تجزیه¬ی مواد لیگنوسلولزی، تولید متان، استات، تثبیت نیتروژن در لوله¬ی گوارش موریانه را انجام می¬دهند. در این تحقیق به منظور جداسازی و شناسایی باکتری¬های تجزیه کننده¬ی ترکیبات لیگنوسلولزی، از محیط¬های کشت جامد و مایع محتوی کاه گندم، لیگنین اسیدهیدروکلریدریک، محیط¬های مایع محتوی کاغذ صافی، آگار- سلولز و آگار سلولز- رنگ کنگو قرمز استفاده شد. سپس جدایه¬ها براساس رنگ¬آمیزی گرم و آزمایش¬های بیوشیمیایی شناسایی شدند. هم¬چنین آزمون¬های زیست¬سنجی به منظور بررسی اثر دو پادآفت زیستی، فلوفنوکسورون با غلظت¬های 1000، 2500و 5000 پی¬پی¬ام و ریفامپین با غلظت¬های 1250، 2500 و5000 میکروگرم در میلی¬لیتر روی میزان تغذیه¬ و مرگ و میر موریانه انجام گرفت. حساسیت باکتری¬های جداشده از لوله¬ی گوارش موریانه، نسبت به آنتی¬بیوتیک ریفامپین، با استفاده از روش¬های کیفی و کمی برای تعیین حداقل غلظت ممانعت کننده از رشد باکتری¬ها بررسی شد. با توجه به آزمایش¬های انجام شده و با استفاده از محیط¬های کاملاً اختصاصی، 13 جدایه¬ی تجزیه کننده¬ی لیگنین و 2 جدایه¬ی تجزیه کننده¬ی سلولز استخراج و با استفاده از رنگ آمیزی گرم و آزمایشاتی نظیر کاتالاز، اکسیداز، رشد یا عدم رشد در محیط مک کانکی و خصوصیات جدایه¬ها در این محیط، واکنش در محیط سه قندی آهن¬دار، آزمایش¬های مصرف سیترات، تولید آنزیم اوره آز، حرکت و غیره شناسایی شدند. از میان جدایه-های گوناگون تجزیه کننده لیگنین، جنس¬های enterobacter و klebsiella دارای بیشترین میزان رشد در محیط¬های انتخابی بودند. باکتری-های lentus staphylococcus و subtilis bacillus از محیط¬های کشت محتوی سلولز جداسازی شدند. اغلب باکتری¬های استخراجی نسبت به ریفامپین حساس بوده و در غلظت¬های بالاتر ریفامپین، تراکم آنها کاهش یافت. هم¬چنین افزایش مرگ و میر موریانه¬ها با کاربرد دو پادآفت زیست، فلوفنوکسورون و ریفامپین نشان¬دهنده¬ی رابطه¬ی مستقیم مرگ و میر با افزایش غلظت به کار رفته در آنها بود. به¬طوری¬که مقدار lt50 برای غلظت 5000 پی¬پی¬ام فلوفنوکسورون، با 5/5 روز کمترین زمان بود. هم¬چنین کمترین زمان کشندگی به غلظت 5000 میکروگرم در میلی¬لیتر از ریفامپین، با مقدار 3/5 روز تعلق گرفت. بنابراین استفاده از آفت¬کش¬های زیست منطقی مانند بازدارنده¬های سنتز کیتین و آنتی بیوتیک¬ها، می¬تواند نمایانگر یک تاکتیک امیدوار کننده در مدیریت پایدار موریانه¬های زیرزمینی باشد.

موریانه(silvestri) (isoptera: termitidae) microcerotermes diversus به دلیل تغذیه از کلیه مواد سلولزی مهمترین آفت اقتصادی ساختمان ها و مراکز صنعتی در ایران است. نئونیکوتینوئید ها گروهی از ترکیبات شیمیایی حشره کش هستند که به تازگی در غالب برنامه های کنترل آفات معرفی شده اند. ایمیداکلوپراید یک سم از گروه نئونیکوتینوئیدهاست. هدف اصلی در پژوهش حاضر، دستیابی به تکنیک (فرمولاسیون) جدید جهت کنترل موریانه ها در قالب سموم سازگار با محیط زیست است. در دهه اخیر استفاده از فناوری نوین نانو گامی بسیار مهم در جهت تولید نانو کپسول های تهیه شده از مواد مختلف، رهایش کنترل شده و کاهش مصرف داروها و سموم درون آنها بوده است. در این تحقیق، سنتز نانو کپسول های پایه اتیل سلولز حاوی ایمیداکلوپراید به روش امولسیفیکیشن برای اولین بار به کارگرفته شد. برای تفکیک اثرات سم ایمیداکلوپراید و اتیل سلولز از یکدیگر نانوکپسول های پایه اتیل سلولز بدون بارگذاری نیز تولید و مورد بررسی قرار گرفت. اثرات نانوکپسول های پایه اتیل سلولز حاوی ایمیداکلوپراید و نانوکپسول های پایه اتیل سلولز بدون بارگذاری در حدود غلظتی?0، 100، ?00 و 1000 پی پی ام علیه موریانه m. diversus بررسی شد. بر اساس نتایج بدست آمده، اتیل سلولز که دیواره نانو کپسول ها را در این فرمولاسیون تشکیل داد، برای موریانه های مذکور نه تنها اثر کشندگی نداشت بلکه اثر جذب کننده تغذیه ای این ماده، مشاهده شد و تنها عامل کشنده در این فرمولاسیون، سم ایمیداکلوپراید بود که درون نانو کپسول ها قرار داشت. در فرمولاسیون نانو کپسول های پایه اتیل سلولز حاوی ایمیداکلوپراید، میزان ترکیب ایمیداکلوپراید در غلظت های ?0، 100، ?00 و 1000 پی پی ام نسبت به همین غلظت ها در فرمولاسیون پودر تکنیکال ترکیب ایمیداکلوپراید تا چندین برابر کمتر بود اما نتایج حاصل از مرگ و میر موریانه m. diversus در هر دو فرمولاسیون بسیار به هم نزدیک بود. نتایج حاصل از تحقیق حاضر، نانو کپسول های پایه اتیل سلولز حاوی ایمیداکلوپراید را به عنوان یک فرمولاسیون موریانه کش موثر با زیست سازگاری بالا پیشنهاد می کند.

با توجه به اثرات سوء آفت کش ها بر موجودات غیر هدف و بقایای آنها در محیط زیست استفاده از ترکیبات کم خطر با اثر اختصاصی ضروری به نظر می رسد. امروزه تنظیم کننده های رشد حشرات از جمله فیتواکدیستروئیدها، آنالوگ های اکدایسون و آنالوگ های هورمون جوانی به دلیل توانایی کنترل آفات مورد توجه قرار گرفته اند. هدف از این تحقیق که بین سالهای 1392 و 1393 انجام گرفت بررسی اثرات ترکیبات اکدیستروئیدی موجود در گیاه سیلن ایرانیsilene aucheriana boiss از تیره caryophyllaceae، هالوفنوزاید (آنالوگ اکدایسون) و فارکس (آنالوگ هورمون جوانی) بر موریانه ی .sp reticulitermes و محاسبه ی زمان کشندگی (مقادیر lt50 وlt90 ) در قالب آزمون های انتخابی و غیر انتخابی و تماسی بود. موریانه های reticulitermes sp. می توانند اجتماعات خود را درون درختان زنده مستقر نمایند و باعث مرگ گیاهان مانند درختان مو در شهرکرد (ایران) شوند. یک استراتژی برای کنترل موریانه ها استفاده از مواد سمی کند اثر می باشد. تجزیه و تحلیل داده ها به روش پروبیت نشان داد که با افزایش غلظت، زمان مرگ و میر (lt50 و lt90) کاهش یافت. درصد مرگ و میر محاسبه شده در غلظت های 1000، 2500، 5000 و 10000 پی پی ام هالوفنوزاید در آزمون انتخابی به ترتیب 54، 60، 76 و 80 درصد و برای عصاره گیاه s. aucheriana در غلظت های 5، 10، 20 و 40 درصد به ترتیب 58، 68، 75 و 89 درصد و برای فارکس در غلظت های 500، 1000، 2500 و 5000 پی پی ام به ترتیب60، 75، 80 و 95 درصد بود. همچنین فارکس سبب تبدیل کارگر به پیش سرباز غیرفعال از نظر تغذیه و خسارت در حدود غلظتی 5000-500 پی پی ام شد. همچنین ترکیبات اکدیستروئیدی موجود در گیاه s. aucheriana و هالوفنوزاید سبب اختلال در پوست اندازی و متعاقبا مرگ و میر در موریانه reticulitermes sp. شد. بنابر این برای کنترل موریانه ها در برنامه های مدیریت تلفیقی آفات (ipm)لازم است مطالعات جامعی روی ترکیبات اکدیستروئیدی و آنالوگ های هورمون جوانی انجام شود.