نام پژوهشگر: مژگان فروزان
مژگان فروزان محمد تقی ایمان بور
خراسان از کهن ترین روزگار تاریخ ایران زمین، بخشی از مهمترین قلمروهای سیاسی- اجتماعی حکومت های ایران به شمار می رفت هر چند مرزهایی به طور دقیق مشخص نیست و در طی تاریخ بسیار دگرگون شده است.اما آنچه مهم به نظر می رسد، خراسان همیشه به عنوان قلمرو شرقی جهان اسلام و مرکزیت شرق قلمرو اسلامی شناخته می شده است. در واقع خراسان پایگاهی بوده است برای نظم بخشی به عملیات مسلمانان در ماوراء النهر، که اجرای آن به عنوان )حکم( اسلامی، برای تازه مسلمانان تکلیفی دینی بود. فتح خراسان برای عرب ها یکی از پیروزیهای مهم به شمار می آمد و با تسخیر آن بخش وسیعی از امپراتوری ایران در اختیار مسلمانان قرار گرفت و تحولاتی در ساختار اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی مردم این ناحیه به وجود آمد. سرزمین خراسان، علاوه برکشاورزی پر رونق و قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم، دروازه ورود ایران از سوی شرق نیز محسوب می شد. خراسان در اواخر عصر ساسانی به سبب گرفتاری داخلی این حکومت، به صورت ایالتی مستقل در آمد؛ در نتیجه، این ایالت از نظر اداری توسط مرزبانان و دهقانان اداره می شد. بنابراین شهرهای خراسان هم زمان با ورود اعراب مسلمان، دارای حاکمیت مستقل بودند و پس از برخورد با مسلمانان به صورت جداگانه پیمان صلح با فاتحان عرب بستند.و طی دو قرن اولیه اسلامی و در دوره ی امویان دارای موقعیت خاص سیاسی اجتماعی و اقتصادی بود که در این پژوهش تلاش بر این است با استفاده از شیوه ی پژوهش های تاریخی و با استناد به منابع تاریخی و خصوصا منابع فارسی و عربی و مورخین ایرانی و اسلامی به اوضاع سیاسی و اجتماعی و اقتصادی خراسان در قرون اولیه اسلامی پیش از حاکمیت عباسیان بر ایران بپردازد