به منظور بررسی تأثیر گیاهان دارویی برگ زیتون و سیر بر ناهنجاری آسیت و عملکرد جوجه های گوشتی آرین دو آزمایش انجام گرفت. در آزمایش اول برگ زیتون در جیره های غذایی در دو شرایط دمای طبیعی و استرس سرمایی به صورت مستقل مطالعه شد. در شرایط دمای طبیعی تعداد 500 قطعه جوجه گوشتی یک روزه نر سویه آرین در 5 گروه آزمایشی (تیمار غذایی) شامل گروه شاهد، داروی کاهنده فشار خون پروپرانولول (4 میلی گرم به ازاء هر کیلوگرم وزن بدن) و 3 گروه 5/0، 1و 5/1 درصد برگ زیتون (6/72 میلی گرم اولئوروپین در گرم ماده خشک) با 4 تکرار و 25 قطعه جوجه گوشتی در هر تکرار در قالب طرح کاملاً تصادفی متعادل به مدت 42 روز مورد مطالعه قرار گرفت. جیره های غذایی بر اساس توصیه های جوجه گوشتی آرین در سه دوره آغازین (1تا 14روزگی)، رشد (15 تا 28 روزگی) و پایانی (29 تا 42 روزگی) با مقادیر یکسان مواد مغذی برای همه تیمارها تنظیم شدند. در شرایط استرس سرمایی گروه بندی مشابه ای با 500 پرنده دیگر مانند دمای معمولی بکار گرفته شد. در شرایط استرس سرمایی برنامه دمایی شامل 32، 25، 20 و 15 درجه سلسیوس به ترتیب در 1، 7، 14 و 21 تا 42 روزگی بود. صفات عملکردی، فاکتورهای بیوشیمیایی سرم خون، پارامترهای خون شناسی، وضعیت قلبی، فشارخون سیستولیک، شیوع آسیت ، و خصوصیات لاشه در پایان دوره آزمایش اندازه گیری شد. فشار خون سیستولیک به روش غیر مستقیم با استفاده از دستگاه آشکار ساز جریان عروق (sonicaid bv102r oxford uk) متصل به پروب 5/5 مگاهرتز، اسفینگمومانومتر و کاف نوزاد اندازه گیری شد. صفات عملکردی افزایش وزن روزانه و ضریب تبدیل غذایی در هر دو شرایط دمایی در بین تیمارها اختلاف معنی داری داشت (05/0p<). میانگین شاخص تولید، تلفات کل و تلفات ناشی از آسیت در بین تیمارها در هر دو شرایط دمایی اختلاف معنی داری را نشان داد (01/0p<). در هر دو شرایط دمایی با افزایش سطح برگ زیتون میزان فشار خون سیستولیک، هماتوکریت، تعداد گلبول های قرمز، غلظت هورمون تری یدو تیرونین (t3 )، کلسترول ldl ، فعالیت آنزیم آلانین آمینوترانسفراز (alt)، نسبت هتروفیل به لنفوسیت، نسبت بطن راست به کل بطن ها (rv/tv )، میزان مالون دی آلدئید ( mda) گوشت سینه و تلفات آسیتی به طور خطی کاهش و شاخص تولید و هورمون t4 نیز به طور خطی افزایش یافت (05/0p<). در آزمایش دوم تآثیر سطوح مختلف پودر سیر تازه در جیره غذایی جوجه های گوشتی در دو شرایط دمای طبیعی و استرس سرمایی مورد ارزیابی قرار گرفت. در شرایط دمای طبیعی تعداد 5 تیمار در 4 تکرار و 21 قطعه جوجه یک روزه نر سویه آرین به مدت 42 روز مطالعه گردید. تیمارهای شامل شاهد، داروی کاهنده فشارخون لوزارتان (2 میلی گرم به ازاء هرکیلوگرم وزن)، سطوح 5/0، 1 و 5/1 در صد سیر تازه بودند. شرایط استرس سرمایی نیز شامل 5 تیمار، 4 تکرار و 16 قطعه جوجه در هر تکرار مانند دمای معمولی و برنامه دمایی نیز مانند آزمایش اول بود. اندازه گیری فشار خون اسیستولیک با استفاده از دستگاه داپلر ( model 841-a pocket doppler 8.2 mhz frequency prob)، اسفینگمومانومتر و کاف نوزاد صورت گرفت. در پایان دوره آزمایش اختلاف وزن زنده، افزایش وزن روزانه و شاخص تولید در بین تیمارها در هر دو شرایط دمایی و تلفات ناشی از آسیت در استرس سرمایی معنی دار بود (05/0p<). تأثیر تیمارهای مختلف بر میانگین کلسترول کل و تری گلیسرید در دمای معمولی و کلسترول کل در استرس سرمایی معنی دار بود (05/0p<). فعالیت آنزیم آسپارتات آمینوترانسفراز، شکنندگی غشاء گلبول قرمز و mda گوشت سینه در هر دو شرایط دمایی و فشار خون سیستولیک، هماتوکریت و تعداد گلبول های قرمز در استرس سرمایی با افزایش سطح سیر به طور خطی کاهش یافت (05/0p<). بر اساس نتایج حاصله در شرایط استرس سرمایی استفاده از سطح 5/0 درصد سیر در جیره غذایی جوجه های گوشتی قابل توصیه است. همچنین نتایج حاصل از آزمایش اول نیز نشان دادکه برگ زیتون با کاهش فشار خون سیستولیک، نسبت rv/tv و تلفات ناشی از آسیت می تواند در جیره غذایی جوجه های گوشتی به مقدار 1 درصد مورد استفاده قرار گیرد.

به منظور بررسی نقش آنتی اکسیدان های ویتامینی (ویتامین e ، c و کوآنزیم q10) بر عملکرد، صفات لاشه، پاسخ ایمنی و فراسنجه های خونی جوجه های گوشتی نر در شرایط تنش سرمایی، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با 9 تیمار و 5 تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل: 1- شاهد مثبت (شرایط عادی پرورش و بدون دریافت آنتی اکسیدان)، 2- شاهد منفی (تنش سرمایی و بدون دریافت آنتی اکسیدان)، تیمارهای 3 تا 9 شامل تنش سرمایی با مکمل ویتامین e (150 میلی گرم در کیلوگرم جیره)، ویتامین c (300 میلی گرم در کیلوگرم جیره)، کوآنزیم q10 (40 میلی گرم در کیلوگرم جیره) و ترکیب دوتایی و سه تایی از آن ها بود. جهت اعمال تنش سرمایی، از روز 15 تا 42 روزگی دمای سالن در 15 درجه سانتی گراد ثابت نگه داشته شد. نتایج نشان داد که تنش سرمایی منجر به کاهش وزن بدن و افزایش ضریب تبدیل خوراک (0/05>p) شد. استفاده از ترکیبات آنتی اکسیدانی منجر به افزایش وزن بدن و کاهش ضریب تیدیل خوراک در مقایسه با گروه شاهد منفی گردید(0/05>p). افزایش تلفات (0/05>p) در نتیجه تنش سرمایی و بهبود آن در نتیجه استفاده از ترکیبات آنتی اکسیدانی مشاهده شد. بهترین عملکرد از نظر شاخص تولید مربوط به تیمار q10 بود. تنش سرمایی منجر به کاهش درصد لاشه شد (0/01>p) و آنتیاکسیدانهای ویتامین e و q10 آن را بهبود بخشیدند. همچنین استفاده از کوآنزیم q10 و ویتامین c اثر معنی دار (0/05>p) بر درصد سینه داشت. تنش سرمایی منجر به افزایش وزن نسبی قلب، بورس فابریسیوس و شاخص آسیت شد. ویتامین e و q10 وزن نسبی کبد و قلب را در مقایسه با گروه شاهد منفی کاهش داد و تیمار آنتیاکسیدانی eq10 کمترین شاخص آسیت را به خود اختصاص داد. شاخص پراکسیداسیون لیپید در نتیجه تنش سرمایی افزایش یافت و استفاده از ترکیبات آنتیاکسیدانی آن را کاهش داد (p<0/01). تنش سرمایی باعث افزایش نسبی در میزان آنزیم آسپارتات آمینو ترانسفراز و لاکتات دهیدروژناز (p<0/05) شد و استفاده از ترکیبات آنتی اکسیدانی منجر به کاهش نسبی در آسپارتارت آمینو ترانسفراز و کاهش معنی دار لاکتات دهیدروژناز (p<0/05) گردید. تنش سرمایی منجر به افزایش تعداد گلبولهای قرمز خون، هماتوکریت و دیگر فراسنجههای مربوط به گلبولهای قرمز گردید و استفاده از ترکیبات آنتی اکسیدانی بویژه ویتامین c اثر معنیدار در کاهش این فراسنجه ها داشت (p<0/01). تنش سرمایی منجر به کاهش معنیدار پاسخ تیتر آنتیبادی کل و ایمنوگلوبولین m علیه گلبول های قرمز گوسفندی شد (p<0/05) و افزایش نسبی در نتیجه افزودن آنتیاکسیدان های ویتامینی به جیره در این پاسخها مشاهده شد. تنش سرمایی منجر به کاهش تکثیر لنفوسیتهای t و پاسخ تکثیر لنفوسیتی در محل تزریق گردید (p<0/05) و استفاده از آنتیاکسیدان های ویتامینی تحت شرایط تنش، تکثیر این لنفوسیتها را به طور معنیدار افزایش داد (p<0/05). تنش سرمایی، بیان نسبی mrna ژن il-6 را افزایش داد و استفاده از کوآنزیم q10 بیان نسبی mrna ژن های il-1 و il-6 را کاهش داد (p<0/05). استفاده از آنتی اکسیدان های ویتامینی در شرایط تنش سرمایی در مقایسه با گروه کنترل مثبت تاثیر معنی دار بر بیان نسبی mrna ژن های il-2، tnf-? و آنزیم دیدیناز کبدی نداشت. به طور کلی تنش سرمایی تاثیر منفی بر عملکرد حیوان، شاخص های آسیت و ایمنی سلولی داشت و استفاده از آنتی اکسیدان های ویتامینی (به ترتیب ویتامین c، ویتامین e و کوآنزیم q10) توانست ضمن بهبود عملکرد، پاسخ های ایمنی حیوان را بهبود بخشد.