گز روغنی (moringa peregrina) یکی از گونه های با ارزش درختچه ای و فراموش شده ای است که در مناطقی از جنوب شرقی کشور ما رویش دارد و ارزش داروئی، صنعتی و غذایی زیادی برای آن ذکر شده است. به رغم اهمیت زیادی که این گونه از منظرهای مختلف دارد تا کنون از نظر ویژگی های مختلف زیستی از جمله ویژگی های کاریوتیپی مورد توجه کافی قرار نگرفته است. از این رو مطالعات سیتوژنتیکی با استفاده از بررسی تقسیم میتوز و شمارش و اندازه گیری طول بازوهای کوتاه و بلند کروموزومی در حداقل 4 سلول متافازی از 17 ژنوتیپ از 6 جمعیت مختلف گز روغنی موجود در کشور صورت گرفته و براساس اطلاعات بدست آمده، طول کل کروموزوم، نسبت طول بازوهای کوتاه به بلند و بالعکس محاسبه گردید. آماره های متعددی جهت سنجش تقارن کاریوتیپی ژنوتیپ ها نیز محاسبه شده و با استفاده از روش لوان فرمول کاریوتیپی هر ژنوتیپ تعیین گردیده همچنین ژنوتیپ ها با استفاده از جدول دوطرفه استبینز دسته بندی شدند. ایدیوگرام مربوط به هر ژنوتیپ نیز رسم گردید. بر روی داده های حاصل از صفات کاریوتیپی تجزیه واریانس در قالب طرح فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصادفی انجام شد تجزیه واریانس نشان داد که بین جمعیت ها، ژنوتیپ ها و کروموزوم ها و همچنین اثر متقابل بین آن ها در مورد همه صفات کاریوتیپی اختلاف معنی داری در سطح 1 درصد وجود دارد برای گروه بندی جمعیت ها، ژنوتیپ ها و کروموزوم ها از آزمون دانکن استفاده شد که در نتیجه این دسته بندی جمعیت ها در دسته های متفاوتی قرار گرفتند. به منظور دسته بندی ژنوتیپ های مورد مطالعه، تجزیه خوشه ای به روش ward انجام شد که دندروگرام مربوطه جمعیت ها را به دو گروه تقسیم کرد. پس از استخراج پروتئین های ذخیره ای بذرهای ژنوتیپ هایی از جمعیتهای مورد مطالعه، با الکتروفورز به روش sds-page اقدام به بررسی و ارزیابی تنوع ژنتیکی موجود در درون و بین جمعیت های مذکور در سطح ماکرومولکول های پروتئینی گردید. پس از اجرای الکتروفورز و تثبیت و رنگ آمیزی باندهای پروتئینی، حضور یا عدم حضور باندهای پروتئینی مورد توجه و مطالعه قرار گرفت. داده های حاصل از بررسی های الکتروفورزی نیز مورد تجزیه و تحلیل کمی و کیفی از جمله تجزیه خوشه ای قرار گرفتند و توسط آن جمعیت ها به 4 گروه تقسیم شدند. از نظر باندهای پروتئینی، و از نظر کیفی تفاوت زیادی میان ژنوتیپ های مختلف و نیز بین مناطق مختلف این گونه مشاهده نگردید که بتواند مبنای تفکیک و تمایز بین ژنوتیپ ها قرار گیرد. ولی از حیث کمی تفاوت های زیادی بین مناطق و رویشگاه های مختلف و ژنوتیپ ها مشاهده گردید که مورد بحث و بررسی قرار گرفت. بررسی مورفولوژیکی نیز بر روی جمعیت های مختلف بعنوان مطالعات تکمیلی انجام شد.

جهت بررسی تنوع سیتوژنتیکی گونه بلندمازو، تجزیه و تحلیل کاریوتیپ شش جمعیت آن در شمال ایران (لوه گلستان، لاجیم و کلاردشت در استان مازندران، مازپشت، گردکوی و ورزمی در استان گیلان) با استفاده از سیستم آنالیز تصویری انجام شد. همچنین جهت بررسی تنوع مورفولوژیکی و ساختار ژنتیکی جمعیت های این گونه، بذر لازم از 34 پایه مادری مشخص از چهار رویشگاه واقع در جنگل های چمستان و لاویج از حوزه شهرستان نور، و کوهسارکنده و خرم چماز از حوزه شهرستان بهشهر جمع آوری شد. بذرها در ایستگاه تحقیقات پاسند بهشهر (ارتفاع از سطح دریا 26 متر) تبدیل به نهال شد و سپس در سال دوم در ایستگاه تحقیقات چمستان (ارتفاع از سطح دریا 100 متر) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و در هر تکرار برای هر پایه مادری 10 نهال، بازکاشت شد. نتایج مطالعات سیتوژنتیک نشان داد که تعداد کروموزوم های پایه این گونه 12=x است و همگی سلول های مورد بررسی دیپلوئید بودند. فرمول کاریوتیپی در کلیه جمعیت های مورد مطالعه m12بود و سایر شاخص های تقارن کروموزومی نیز مبین متقارن بودن نسبی کروموزوم ها در کلیه کاریوتیپ ها بود. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی (pca) براساس کلیه صفات کروموزومی و تقارن کاریوتیپ نشان داد که صفات نسبت بازوها، شاخص سانترومری، شاخصa1 و درصد شکل کلی کروموزوم بیشترین نقش را در تبیین مولفه اول داشتند و طول کروموزوم، طول بازوی کوتاه و دامنه طول نسبی کروموزوم بیشترین نقش را در تبیین مولفه دوم دارا بودند. مولفه اول و دوم مجموعا 80 درصد از واریانس کل را به خود اختصاص دادند. تجزیه خوشه ای (wards) نیز جمعیت های مورد مطالعه را در دو خوشه مجزا طبقه بندی نمود. نتایج بررسی دو ساله اثر مبداء بذر و درختان مادری، همبستگی ژنتیکی و فنوتیپی و وراثت پذیری برخی از صفات مورفولوژیکی نهال ها در مجموع نشان داد که بین مبداءها، تنوع معنی داری از نظر صفات مورد بررسی وجود دارد و نونهال های پایه های مادری رویشگاه چمستان در مقایسه با مبداءهای دیگر از وضعیت مطلوب تری در هر دو سال تحقیق برخوردار بودند. به علاوه، اختلاف بین پایه های مادری در هر رویشگاه نیز از نظر اکثر صفات مورد بررسی نونهال های آنها معنی دار بود که نشان دهنده تنوع درون جمعیتی مناسب این گونه در رویشگاه های مورد مطالعه است. همچنین صفات ارتفاع کل و قطر یقه وراثت پذیری بالاتری نسبت به سایر صفات داشتند. گزینش بر اساس شاخص انتخاب در هر دو سال نیز آشکار نمود که پایه های شماره 4، 6، 9 و10 مبداء چمستان، شماره 4 مبداء لاویج، و شماره 3 و 5 مبداء خرم چماز بهترین ژنوتیپ ها بودند که می توانند به عنوان درختان مادری مناسب جهت تولید نهال کاندید شوند. همچنین بالا بودن سهم عوامل ژنتیکی در بروز صفت ارتفاع در نتاج نشان می دهد که این صفت می تواند شاخصی برای انتخاب زود هنگام باشد.

گز روغنی moringa peregrina (forssk). fiori یکی از گونه های بومی مناطق جنوب شرقی کشور ماست که به خشکی مقاوم است. به رغم اهمیت زیادی که این گونه از نظر دارویی، زیست محیطی، صنعتی و غذایی دارد به دلیل برداشت بی رویه بذر و عدم توجه مردم محلی به حساسیتهای ویژه اش، در معرض فرسایش ژنتیکی شدید قرار گرفته است. تکثیر رویشی ژنوتیپ های برتر این گونه و بررسی کالوس زایی ریزنمونه های ساقه و آندوسپرم از اهداف این مطالعه می باشد. فعال کردن جوانه های جانبی پایه های بالغ گز روغنی از دیگر اهداف این مطالعه بود. برای تکثیر گونه مذکور به روش ریزازدیادی، از گیاهچه های حاصل از رویش بذرهای سه منطقه آبشکی، کنشکی و کشیک استفاده گردید. بذرهای تهیه شده از ژنوتیپ های برتر و پربازده انتخاب شدند. برای فعال شدن جوانه های جانبی پایه بالغ،محیط کشت پایه ms دارای نصف غلظت نیترات همراه با 1 میلی گرم در لیتر 1/5 bap برابر مواد ارگانیک ، 2/5 میلی گرم در لیتر اسیدهایآمینه اضافی )آرژنین، گلوتامین و آسپاراژین( و ، محیط کشت dkw حاوی 1 میلی گرم در لیتر bap و پاسخ مثبتی نشان داد. برای سبز شدن و جوانه زنی بذرها نیز محیط کشت پایه ms½ 2میلی گرم در لیتر / حاوی 5 bap و 2انتخاب شد. . بیشترین تعداد شاخه دهی در مرحله شاخه زایی گیاهچه های بذری در محیط کشت ms 2 میلی گرم در لیتر / حاوی 5 bap 2/21 میلی گرم در لیتر ، iba 2/5 ، 2 میلی گرم در لیتر ویتامین اضافی و 1 میلی گرم در لیتر زآتین، / میلی گرم در لیتر اسیدآمینه اضافی، 5 مشاهده شد. بهترین ریشه زایی در محیط کشت ms 2 میلی گرم در لیتر / حاوی 1 naa مشاهده شد. بیشترین حجم تولید کالوس در ریزنمونه های آندوسپرم، در محیط کشت ms 2 میلی گرم در / حاوی 5 لیتر 0-4-d 2 میلی گرم در لیتر / و 5 bap و بیشترین حجم تولید کالوس در ریزنمونه های ساقه در محیط کشت ms حاوی 1 میلی گرم در لیتر 0-4-d 2 میلی گرم در لیتر / و 5 bap مشاهده شد. همچنین بررسی اثر شرایط تاریکی و روشنایی بر کالوس زایی ریزنمونه های آندوسپرم نشان از اثر مثبت روشنایی بر کالوس زایی آنها بود در حالی که اثر روشنایی و تاریکی بر کالوس زایی ریزنمونه های ساقه اختلاف معنی داری نشان نداد.

این مطالعه به بررسی ویژگی های تعداد کروموزوم میتوز و در صورت جمع آوری به موقع شاتون نر مطالعه میوزی، یافتن صفات مناسب کروموزومی، آناتومیکی اپیدرمی و گرده شناسی در جداسازی گونه ها و میزان ارزش این صفات در سطح سکسیون می پردازد. فصل اول این مطالعه، کلیاتی از تیره و جنس بید و شرح مختصری از گونه های مورد بررسی در ایران ارائه شده است و به اهمیت اقتصادی و کاربردی نمونه های مورد بررسی اشاره شده است و با کمک نرم افزار map source نقشه های جداگانه ای برای نشان دادن پراکنش گونه ها تهیه شد. نقشه پراکندگی گونه ها براساس کتاب فلورایرانیکا با نماد- و بر اساس مقاله دکتر معصومی (منبع 4) با نماد - رسم شده اند. در فصل دوم بررسیهای آناتومیکی برگ 10 گونه جنس بید مورد مطالعه انجام شد از مهمترین ویژگی های آناتومیکی برگ این جنس میتوان ضخامت رگ برگ میانی، تعداد دستجات آوند رگبرگ میانی، ضخامت پوست سطح فوقانی و تحتانی رگبرگ میانی، ضخامت غلاف اسکرانشیمی رگبرگ میانی، ضخامت پهنک برگ، نوع دیواره سلول های پارانشیم نردبانی پهنک، نوع رسوبات کریستالی در برش عرضی را نام برد. در بخش دیگری از این فصل اپیدرم برگ گونه ها مورد بررسی قرار گرفتند و گونه ها از نظر نوع روزنه، اندازه روزنه، اندازه روزن، نوع دیواره سلول های اپیدرم و ایندکس روزنه مقایسه و نتایج در جدول ارائه شدند. در فصل سوم به مطالعات سیتوژنتیک شامل دو بخش مطالعات میوز و مطالعات میتوز اشاره شده است.در بخش مطالعات میوز نمونه ها از نظر تعداد کروموزوم، سطح پلوئیدی و ناهنجاریهای کروموزومی از جمله عقب افتادگی کروموزوم بررسی شده اند و در بخش مطالعات میتوزی به دلیل کوچک بودن و تعداد بالای کروموزوم ها تنها به بررسی مراحل میتوز پرداخته شده است و عکسهای مربوط به نمونه ها در پایان بخشها ارائه شدند. در فصل دیگری به عنوان فصل ضمیمه خارج از موضوع پایان نامه بررسی ها انجام شده است. این فصل شامل مطالعات گرده شناسی با تاکید بر صفات میکروسکوپی شامل قطر منظره استوایی گرده (e)، قطر منظره قطبی گرده (p)، نسبت e/p، شکل منظره استوایی گرده، شکل منظره قطبی گرده، ضخامت اگزین بیرونی انجام گرفت و عکسهای مربوط به نمونه ها ارائه شدند.

هیجده لاین پیشرفته و دو رقم گندم در قالب یک طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی اسلام آباد غرب مورد ارزیابی و مطالعه قرار گرفت . از آنجا که مطالعات همبستگی بین صفات مختلف ، بخصوص عملکرد دانه و اجزاء وابسته به آن و تعیین روابط علت و معلولی این صفات ، به اصلاح گردان این امکان را می دهد که مناسب ترین و منطقی ترین ترکیب اجزاء که منتهی به حصول عملکرد بیشتر در واحد سطح می گردد انتخاب نموده، نقاط ضعف و قوت مواد اصلاحی خود را بشناسند و در رفع نواقص این ارقام در برنامه های آتی اصلاحی اهتمام ورزند. ابتدا مطالعات همبستگی صورت گرفت ، تجزیه علیت عملکرد دانه، عملکرد کاه، شاخص برداشت ، تجزیه کلاستر و تنوع ژنتیکی ارقام و لاینهای مورد بررسی نیز از جمله مواردی بود که در این بررسی مورد توجه قرار گرفت . صفات عملکرد دانه، عملکرد کاه، عملکرد بیولوژیک ، تعداد دانه در سنبله، طول سنبله، طول پدانکل، ارتفاع بوته، تعداد سنبلچه در سنبله، وزن هزار دانه، وزن سنبله، تعداد پنجه، شاخص برداشت ، عرض دانه، طول دانه، تعداد روز تا ظهور خوشه و تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیک مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتند. در تجزیه واریانس مشخص شد که بین تیمارها در صفات تعداد دانه در سنبله، طول پدانکل، تعداد سنبلچه در سنبله، وزن هزار دانه و عرض دانه در سطح احتمال یک درصد و در صفات وزن سنبله و عملکرد دانه در سطح احتمال 5 درصد اختلاف معنی دار وجود دارد و در بقیه صفات مورد بررسی اختلاف معنی داری وجود نداشت . مقایسات میانگین از طریق آزمون دانکن نشان داد که بیشترین عملکرد مربوط به لاین شماره چهار می باشد. تجزیه همبستگی عملکرد دانه نشان می دهد که موثرترین صفت در عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک با همبستگی مستقیم 2/057 می باشد. تجزیه همبستگی عملکرد کاه مشخص نمود که اثر مستقیم عملکرد بیولوژیک بر روی آن مثبت و زیاد است (1/256). تجزیه همبستگی شاخص برداشت نشان داد که این صفت را می توان با افزایش عملکرد دانه همزمان با کاهش دادن یا ثابت نگه داشتن عملکرد کاه افزایش داد. تجزیه خوشه ای تیمارها را به 6 دسته مختلف دسته بندی نمود که بوسیله آن می توان لاینهایی که با یکدیگر بیشترین و کمترین قرابت ژنتیکی دارند را جهت بکارگیری در پروژه های اصلاحی آتی انتخاب نمود.

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی موجود در گونه بروموس تومنتولوس ، 12 ژنوتیپ از گونه فوق که در بانک ژن گیاهان مرتعی نگهداری می شوند و از نقاط مختلف کشور جمع آوری شده اند از لحاظ 11 صفت مورفولوژیکی مورد مطالعه قرار خواهد گرفتند. تحقیق فوق در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی و در سه تکرار انجام شد. با توجه به تجزیه واریانس داده های حاصل در قالب طرح فوق الذکر، اختلاف معنی داری بین توده ها مشاهده گردید که به تبع آن با استفاده از روشهای آماری یک و چند متغیره سایر مطالعات آماری نیز روی داده ها انجام گرفت ، ژنوتیپها از نظر صفات مختلف دسته بندی شدند. همبستگی بین صفات نیز مورد بررسی قرار گرفت . نتایج حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی با بدست آمدن 2 مولفه اصلی که در مجموع %98/76 تنوع را بیان می کردند همراه بود. از این دو مولفه جهت بدست آوردن پراکنش ژنوتیپها در یک دستگاه مختصات استفاده گردید. مولفه اول با توجه به ضرایب ویژه آن به صفاتی چون عملکرد و تاریخ گلدهی ارزش بیشتری داد، بطوریکه ژنوتیپ شماره 2 بالاترین میزان عددی در این مولفه را دارا بود. تجزیه علیت نشان داد که 3 صفت طول برگ ، تاریخ گلدهی و ویگور گیاه به ترتیب با اثرات مستقیم 1/044، 1/114 و 0/56 مهمترین فاکتورها در عملکرد هستند. با استفاده از تجزیه خوشه ای به روش upgma بر روی صفات مورفولوژیکی، ژنوتیپها در 4 کلاس مختلف قرار گرفتند. براساس این دسته بندی ژنوتیپهایی که دارای بیشترین فاصله از نظر صفات مورفولوژیکی هستند شناسایی شده و جهت استفاده در پروژه های اصلاحی معرفی می گردند.

گونه های مختلف جنس صنوبر به عنوان یکی از سریع الرشدترین درختان نیمکره شمالی ، در ایران نیز دارای پراکنش گسترده بوده و علاوه بر ارزش های زیست محیطی فراوان تامین کننده بخش اعظم نیازهای چوبی کشور هستند بنابراین شناسایی و تمایز گونه ها و کلن های این جنس به ویژه در سنین نونهالی جهت تعیین قرابت ها و تفاوت ها ضرورت دارد .تمایز و انتخاب این گونه ها و کلن ها با استفاده از مطالعه تعداد اندکی از صفات مورفولوژیکی و پس از طی مراحل تحقیقاتی 10 تا 15 ساله انجام می پذیرد.براساس نتایج حاصله نشانگرهای مورفولوژیکی با اعمال روش های آماری مناسب کلن های مختلف را از هم تفکیک نمودند ضمن آنکه نشانگر ملکولی ‏‎rapd‎‏ به نحو مطلوبی جهت تمایز کلن های مختلف به کار رفت. توالی های میکروساتلایت اطلاعات خوبی در مورد جمعیت های صنوبر ایران و اروپاارائه نمودند . همچنین در مورد نشانگر سیتوژنتیکی ، به دلیل کوچک بودن کروموزوم های صنوبر و تعداد نسبتا زیاد آنها امکان تمایز گونه های صنوبر وجود نداشت.اما در بررسی وضعیت کروموزوم ها و تعیین دیپلوئیدی آنها مفید واقع شد.اما در مورد دورگ گیری بین کلن های بومی و غیر بومی صنوبر ، نتایج نشان داد که تا مرحله کسب بذور دورگ و اعمال روش های کشت بافت مشکل خاصی وجود ندارد ، لیکن جهت ادامه رشد آنها به شرایط حرارتی و رطوبتی کنترل شده ای نیاز است.