برش ده ملا در البرز شرقی در حدود 16 کیلومتری شمال روستای ده ملا و در حدود 15 کیلومتری غرب شاهرود، در شمال شرق ایران و در دامنه جنوبی البرز شرقی واقع است. در بخش زیرین این برش، عضو 4 سازند میلا به سن کامبرین پسین به صورت تدریجی در زیر عضو 5 سازند میلا به سن اردویسین پیشین قرار دارد و در مرز بالایی، رسوبات اردویسین این برش به صورت ناپیوسته در زیر رسوبات سازند جیرود به سن دونین پسین قرار می گیرد. توالی رسوبی مورد مطالعه در این برش به ضخامت حقیقی 433 متر به 28 واحد سنگ چینه ای غیر رسمی تقسیم گردید. چهار بیوزون کنودونتی از برش ده ملا معرفی گردید که سه بیوزون از بخش رسوبات کامبرین پسین و یک بیوزون نیز از قسمت رسوبات اردویسین پیشین معرفی شده است. برای تعیین مرز کامبرین– اردویسین در برش ده ملا در نبود کنودونت و گراپتولیت شاخص، تعیین این مرز، توسط ظهور تریلوبیت های شاخص، در نزدیکی قاعده واحد سنگ چینه ای 16 برش ده ملا صورت گرفت. با توجه به این موضوع که محتوای کنودونتی برش ده ملا در طول کامبرین پسین قابل قیاس با ایالت کنودونتی شمال چین که خود در این زمان بخشی از بزرگ ایالت زیستی میان قاره امریکای شمالی بوده است و همچنین محتوای کنودونتی اردویسین پیشین برش ده ملا که تشابه زیادی را با حوضه بالتیک در این زمان نشان می دهد، که خود بخشی از بزرگ ایالت زیستی آتلانتیک شمالی به شمار می آید، می توان این گونه استنباط نمود که از کامبرین پسین به اردویسین پیشین خرده قاره البرز از عرض های جغرافیایی پایین با آب های گرم تر به سمت عرض های بالاتر با آب های سردتر حرکت نموده است و از طرفی در اردویسین پیشین باید تأثیر جریان های دریایی آب های سردی که در حاشیه گندوانا از قطب جنوب به سمت عرض های پایین جریان داشته و ظهور فونای آب های سرد را در این ناحیه تشدید نموده است را نیز در نظر گرفت.

چکیده: بخش 4 سازند میلا در برش دهملا واقع در 20 کیلومتری جنوب غربی شهر شاهرود شامل 103 متر سنگ آهک و سنگ آهک با میان لایه هایی از ماسه سنگ و سیلتستون است. مطالعات انجام شده بر روی بازوپایان در این برش منجر به شناسایی دو گونه از بازوپایان billingsella و یک گونه از بازوپایان syntrophioides و یک گونه از بازوپایان palaeostrophia و یک گونه از بازوپایان plectotrophia گردید. دو تجمع از بازوپایان در این برش تشخیص داده شد. اولین آن توسط خانواده eostrophiid گونه جدید syntrophioides tersus n. sp همراه با billingsella aff.seletensis nikitin که سازنده بخش کوچکی از آن است، مشخص می شود. و لایه هایی که عمدتاً ترکیبی از صدف های جدا از هم پنتامریدها هستند. تجمع دیگر دارای billingsella? uniplicata n. sp., palaeostrophia sp., plectotrophia tenuis n. sp. است که syntrophioides اولیه در آن غالب هستند. سن فورونگین پایانی فونا توسط بازوپایان این دو تجمع و تریلوبیت هایی از بایوزون alborsella تعیین شد. بیش-ترین جنس ها در این تجمع دارای پراکندگی در مناطق گرمسیری در طول زمان فورونگین هستند. فسیل های بازوپایان rhynchonelliform بیش ترین فراوانی را در سرتاسر سکانس کربناتی بخش4 سازند میلا در برش دهملا دارند که صدف های آن ها اغلب دارای مقدار زیادی کلسیت منیزیوم دار است و وابستگی فراوان و زیادی به کربنات های کم عمق فلات قاره در عرض های جغرافیایی کم با شوری زیاد در طول کامبرین بالایی دارند. فونای بازوپایان بخش 4 سازند میلا در برش دهملا تشابه مشخصی را با بازوپایان جنوب چین و قزاقستان و لورنتیا در طی فورونگین نشان می دهد. بخش 4 سازند میلا در برش دهملا با زون ? تجمعی اکریتارک قویدل سیوکی(2006) به سن کامبرین بالایی و زون زیستی تریلوبیت alborsella منطبق است. کلمات کلیدی: بازوپایان، بیلینگ سلا، سینتروفیوئیدس، پالئوستروفیا، پلکتوتروفیا، پنتامریدها، فورونگین، آلبرسلا، رینکونلیفورم.

ردیف های چینه ای رسوبات اردویسین در البرز شرقی واقع در برش گردکوه (غرب دامغان) از نظر فسیل-های تریلوبیت مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. در گام نخست این نهشته ها با ضخامت کلی 94 متر به هفت واحد سنگ چینه ای غیر رسمی تقسیم شد که این واحدها از نظر سنگ_شناسی شامل عمدتاً آرژیلیت، سیلتستون، ماسه سنگ و آهک می باشد. بررسی ها حاکی از آن است که نهشته های اردویسین به صورت ناپیوستگی همشیب بر روی نهشته های کامبرین قرار گرفته است. بر اساس مطالعات آزمایشگاهی بر روی حدود 900 نمونه جمع شده از برش گردکوه، تعداد 8 گونه متعلق به 8 جنس از تریلوبیت مورد شناسایی قرار گرفت که شاملasaphellus fecundus, asaphopsis elhamae, damganampyx ginteri, psilocephalina lubrica, taihungshania miqueli, vachikaspis insueta geragnostus sp. وkayseraspis sp. است و بر این اساس 2 بایوزون شناسایی و تعیین شد. اغلب فسیل های فوق از برش سیمه کوه واقع در 10 کیلومتری شمال شرق برش گردکوه گزارش شده است. فونای تریلوبیتی موجود در برش مورد مطالعه نشان دهنده سن اردویسین زیرین اشکوب ترمادوسین است.

ردیف های چینه ای رسوبات اردویسین در البرز شرقی واقع در برش گردکوه قبلاً ناشناخته بوده و در نقشه زمین شناسی بطور اشتباه دونین- کربونیفر تعیین شده بود. پژوهش حاضر که بر روی بازوپایان متمرکز است، نشان می دهد رسوبات اردویسین زیرین تا میانی در جنوب و شرق گردکوه دامغان وجود دارند. مجموعه بازوپایان بطور نتیجه بخش و مفیدی سه تجمع متفاوت را آشکار می کند. دو تجمع آن ها شامل تجمع tarfaya و تجمع xinanorthis به ترتیب سن ترمادوسین میانی و بالایی را نشان می دهد در حالی که سن سومین تجمع آن ها با فراوانی و تسلط بازوپایان لینگولیفورم مانند thysanotos siluricus، ابتدای فلوئین می باشد. قبلاً تجمع مشابهی از تجمعات بازوپایان سیمه کوه در حومه دامغان به سن ترمادوسین تا فلوئین زیرین توصیف گردیده است. وجود بازوپایان رینکونلیفورم و لینگولیفورم در بخش اردویسین زیرین این برش، امکان تطابق دقیق آن با توالی های اردویسین زیرین داخل و خارج از ایران مانند بالتیک ، اسکاندیناوی و چین را امکان پذیر می سازد. در نهایت با توجه به اطلاعات حاصل شده از این تحقیق، جایگاه پالئوژئوگرافی البرز در اردویسین زیرین مورد واکاوی قرار گرفته و با در نظر گرفتن شباهت فون های شناسایی شده این برش با فون های گندوانایی، قرابت البرز با محدوده های گندوانایی اثبات می گردد.