نام پژوهشگر: حبیباله بیگی هرچگانی
مرضیه حق شناس گرگابی حبیب اله بیگی هرچگانی
ایران کشوری کم آب و دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است. با اعمال مدیریت صحیح و به کارگیری فناوری های حفظ و ذخیره رطوبت و افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک می توان بازده آب در کشاورزی را بالا برد. مثلاً با افزودن آمیخته های خاکی مانند زئولیت و سوپرجاذب به خاک می توان از به هدر رفتن آب در بخش کشاورزی تا حدی جلوگیری کرد. در این تحقیق اثر کاربرد سوپرجاذب طراوت 200a و زئولیت کلینوپتیلولیت میانه و نیز اثر متقابل آنها بر شکل و ضرایب منحنی رطوبتی دو خاک شنی و لوم رسی بررسی شد. سوپرجاذب طراوت 200a در پنج سطح (0، 0/2%، 0/4%، 0/6% و 0/8% وزنی) و زئولیت کلینوپتیلولیت میانه در چهار سطح (0، 2% ، 5% و 8% وزنی) در قالب یک طرح کاملاً تصادفی با آزمایش فاکتوریل به خاک ها اضافه و مخلوط شدند. رطوبت خاک های مذکور در مکش های 0، 5، 7/5، 10، 33، 100، 500 و 1500 کیلوپاسکال با استفاده از ستون های آب آویزان و محفظه فشاری تعیین شد. ضرایب منحنی رطوبتی خاک با استفاده از نرم افزار swrc 3.0 و برازش سه مدل ون گنوختن (1980)، بروکس- کوری (1964) و کمبل (1974) در هر خاک به دست آمدند. نتایج نشان داد که زئولیت کلینوپتیلولیت میانه و سوپرجاذب طراوت 200a علاوه بر افزایش نگهداشت آب در هر مکش باعث تغییر ضرایب مدل های منحنی رطوبتی در جهت کاهش سرعت تخلیه آب از خاک شدند. به علاوه، زئولیت کلینوپتیلولیت میانه توانست آب قابل استفاده در خاک شنی را افزایش دهد. سوپرجاذب طراوت 200a ضمن افزایش آب قابل استفاده در خاک شنی، آب قابل استفاده در خاک لوم رسی را نیز افزایش داد. افزایش نگهداشت آب و تغییرات ایجاد شده در پارامترهای منحنی رطوبتی به واسطه کاربرد سوپرجاذب طراوت200a در مقابل زئولیت کلینوپتیلولیت میانه چشم گیرتر بود. احتمالاً اثر مثبت طراوت200a روی شاخص های رطوبتی به خاطر خواص آب جذبی و تخلخل فزایی آن می باشد. ظاهراً زئولیت میانه با جذب سطحی و جذب میان لایه ای آب ظرفیت نگهداری آب خاک ها را بالا می برد. اثر افزایشی کاربرد همزمان سوپرجاذب طراوت 200a و زئولیت کلینوپتیلولیت میانه در اکثر پارامترهای سه مدل و بر نگهداشت آب مشاهده شد. اما کاربرد همزمان این دو ماده نتوانست آب قابل استفاده را در خاک ها افزایش دهد. با این وجود با توجه به قیمت ارزان زئولیت و معادن عظیم آن در کشور می توان از این ماده به میزان بیشتری در کشاورزی استفاده کرد.