توجه به توسعه کالبدی شهر، به عنوان یک ضرورت اساسی در برنامه های توسعه شهری محسوب می شود. در ایران گسترش سریع فیزیکی شهرها در قالب رشد بدون برنامه و ناموزون در راستای علل مختلف ازجمله شهرنشینی شتابان یکی از مشکلات اساسی شهرها محسوب شده که پدیده ای تحت عنوان رشد پراکنده شهری از نتایج رشد این گونه می باشد. پراکنده رویی مناطق شهری و آثار متعدد اقتصادی و زیست محیطی آن، صاحب نظران مسائل شهری را به کنکاش جهت یافتن راهبردهایی برای مقابله با این امر واداشت. یکی از عوامل موثر بر رشد پراکنده شهری، تراکم های شهری و شاخص های مختلف در این زمینه می باشد. هدف اصلی این پژوهش بررسی مفاهیم رشد و توسعه شهری و سنجش پراکنده رویی منطقه 1شهر تهران است. از میان نظریات و مکاتب مطرح شده در رابطه با مسئله پراکنده رویی؛ نظریه رشد هوشمند شهری به عنوان نظریه پایه ای و هدایت گر تحقیق انتخاب شده و با توجه به گستردگی موضوع رشد هوشمند شهری، تصمیم بر این شد تا از میان ابعاد مختلفی که می توان این الگو را موردبحث و تحلیل قرارداد، شاخص های تراکمی انتخاب و به عنوان مسیر مشخص گردید. جهت سنجش الگوی رشد پراکنده ی شهری در منطقه 1 تهران از مدل و روش های متناسب در این زمینه استفاده گردید که نتایج حاصل نشان داد گسترش فیزیکی منطقه دارای الگوی رشد پراکنده ی شهری می باشد که این امر در ساختار فضایی منطقه نارسایی هایی را ایجاد کرده است. اما با پیاده سازی شاخص های تراکمی رشد هوشمند مشخص گردید که با به کارگیری سیاست های افزایش تراکم در سال های اخیر در منطقه 1 تهران، فرایند رشد پراکنده ی شهری در محدوده موردمطالعه اندکی کاهش یافته و حرکت به سوی رشد هوشمند تا حدی عملی گردیده است. درنهایت با مشخص شدن نوع الگوی توسعه منطقه 1 تهران، در زمینه کاهش رشد پراکنده ی شهری این منطقه و جهت دهی رشد منطقه به سمت رشد هوشمند، پیشنهادهایی ارائه گردیده است.