در این تحقیق به بررسی انرژی مصرفی، کارایی کشاورزان، تفکیک کشاورزان کارا از ناکارا و بهینه سازی و مدل سازی مصرف انرژی برای تولید مرغ گوشتی در استان اردبیل (شهرستان های اردبیل و مشگین شهر) پرداخته شده است. برای این منظور اطلاعات مورد نیاز از طریق مصاحبه حضوری با مرغداران تهیه شد. در این مطالعه ابتدا میزان انرژی مصرفی، شاخص های انرژی و اقتصادی برای هر شهرستان محاسبه و به کمک تحلیل پوششی داده ها مقادیر بهینه مصرف نهاده ها مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. سپس با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی و سامانه استنتاج عصبی-فازی تطبیقی (انفیس) به مدل سازی انرژی خروجی به عنوان عملکرد پرداخته شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که میزان کل انرژی نهاده در دو شهرستان اردبیل و مشگین شهر به ترتیب در حدود 154/28 و 141/64 گیگاژول بر 1000 قطعه مرغ می باشد. در تولید مرغ گوشتی در دو شهرستان اردبیل و مشگین شهر بیشترین میزان مصرف نهاده ها به ترتیب با 61/48% و 59/57% به سوخت تعلق داشته است. همچنین نسبت انرژی در تولید این دو شهرستان به ترتیب برابر 0/18 و 0/19 محاسبه شد و انرژی های تجدیدناپذیر و انرژی مستقیم عمده ترین سهم را در انرژی مصرفی شامل شدند. با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ها، کارایی مرغداران از لحاظ مصرف انرژی مورد بررسی قرار گرفت و متوسط کارایی فنی برای شهرستان اردبیل 0/88 و برای مشگین شهر 0/95 محاسبه شد. نتایج بهینه سازی مصرف انرژی با تحلیل پوششی داده ها به وضوح نشان داد که پتانسیل بسیاری برای کاهش مصرف انرژی در هر دو شهرستان وجود دارد. نتایج شبکه عصبی مصنوعی نشان داد که بهترین ساختارها برای مدل سازی انرژی مصرفی مرغ گوشتی در شهرستان اردبیل و مشگین شهر به ترتیب 2-14-5 و 2-10-5 تخمین زده شدند که در هر دو مدل ضریب همبستگی بیش از 0/85 برآورد شدند. همچنین مدل سازی انرژی مصرفی با استفاده از روش سامانه استنتاج عصبی-فازی تطبیقی نتایج بهتری نسبت به مدل شبکه عصبی مصنوعی نشان داد و قادر است با دقت بیشتر و خطای کمتر عملکرد محصولات را برآورد کند.