پس از فروپاشی شوروی سابق در سال 1991 و تشکیل جمهوریهای تازه استقلال یافته که بعضی از آنها دارای منابع عظیم انرژی بوده و همچنین رقابت اقتصادی کشورها در مقابل رقابت نظامی و حرکت به سوی ژئواکنومی به جای ژئوپلیتیک باعث گردید بعضی از کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای در این جمهوریها حضور پیدا کنند. حضور کشورهائی همچون آمریکا و اسرائیل در جمهوری آذربایجان نیز از این نوع رقابتها می باشد. حال با این سئوال برخورد می کنیم که آیا حضور کشورهای فرامنطقه ای در جمهوری آذربایجان بر امنیت ملی ایران تأثیر دارد؟ در واقع هدف از این پژوهش آشنایی کلی با جمهوری آذربایجان و چگونگی تأثیر حضور کشورهای فرامنطقه ای بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران می باشد. این کشورها که یکی از اهدافشان تأمین منافع اقتصادی و استفاده از منابع انرژی و نیز استفاده از بازار های این جمهوری می باشد ، هدف دیگری نیز دارند که آن کنترل و مهار توسعه و حوزه نفوذ جمهوری اسلامی ایران است. جایگزین شدن خط لوله باکو – جیحان به جای عبور خط لوله از ایران (که می توانست سود سرشاری را برای جمهوری اسلامی ایران داشته باشد و سبب تبدیل ایران به بازیگر مهمی در منطقه گردد) در این راستا قابل ذکر است.حضور کشورهای منطقه ای (مانند ترکیه و روسیه) و فرامنطقه ای (مانند آمریکا ،اتحادیه اروپا و اسرائیل) موجب کاهش حضور ایران در جمهوری آذربایجان شده است. رقابتهای این کشورها در منطقه با یکدیگر و از سوی دیگر با ایران ، موجب کاهش سطح روابط سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی ایران شده است ، در حالی که هر دو طرف با در نظر گرفتن همسایگی ، اشتراکات مذهبی ، فرهنگی و تمدنی دارای ظرفیتهای مناسبی برای ادامه و گسترش همکاریهای متقابل هستند. در نتیجه حضور کشورهای فرامنطقه ای از جمله آمریکا و اسرائیل در جمهوری آذربایجان هم در روابط بین جمهوری آذربایجان و ایران تأثیر دارد و هم بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران تأثیر منفی دارد. در این پژوهش سعی شده با بهره مندی از روش توصیفی به تحلیل جامع از موضوع مورد نظر پرداخته و نتایجی روشن و مناسب حاصل گردد.