عرفی شیرازی، از شاعران برجسته ی قرن دهم است که در شیراز متولّد شد. این نابغه ی عصر، که از گویندگان زبان فارسی به شمار می رود، آثاری به نظم و نثر دارد که با لحن حکیمانه ی نوشته های خویش، دیگران را متأثّر می کرد و در مدّت بسیار کوتاه، از زندگانی خود آنقدر گوهرهای شعری را به نمایش گذاشت، که چشم همه ی نویسندگان معاصر را خیره کرد و میان بزرگ ترین قصیده گویان و اعلی ترین غزلسرایان، جای خویش را برگزید. در این پژوهش، میزان هنرمندی شاعر خوش قریحه عرفی شیرازی در به کارگیری انواع تشبیه در غزلیّاتش مورد ارزیابی و تحلیل قرار می گیرد. بدین منظور، توجّه به عواملی چون شرح احوال و آثار او، ابعاد شخصیّتی و سبک و شیوه ی بیان و تأثیرپذیری او، از عوامل مختلف ضروری است. بنابراین، پس از اختصاص دادن فصلی به موارد فوق، به عنصر تشبیه که از علم بیان می باشد، به نظریّات پیرامون آن و فواید آن پرداخته است و در فصل دیگری به بررسی و تحلیل انواع تشبیه پرداخته با ذکر تعریفی مطابق با آنچه که در میان علمای علم بیان متداول بود و بر آن اتّفاق نظر داشته اند و سپس نمونه ی اشعاری از عروض و دیگر شاعران، به عنوان شواهد آورده است و در فصل پنجم نیز، به نتیجه گیری و پیشنهادها پرداخته است. حاصل این پژوهش، حاکی از ظرافت طبع او در سرودن غزل و قصیده و دیگر قالب های شعری است که شهرت او بیشتر در سرودن غزل است. آوردن مضامین و توصیفات دلنشین، تشبیهات به صورت مضمر و اغراق آمیز، کاربرد استعارات و کنایات زیبا، خلق تصاویر خیالی که بدیع و نو است، از ویژگی های شعری اوست و استفاده از تشبیه در شعر عرفی شیرازی، از بسامد بالاتری برخوردار است.

از آن جا که غزل دریچه ی ناشناخته ی ذهن و درون شاعر را به روی ما می گشاید و ما را به معانی نهفته و در پس واژه ها سوق می دهد، یکی از راه های دریافت وجوه اشتراک و اختلاف میان شعرا به حساب می آید، مفتون همدانی و محمد حسین شهریار، ازجمله شاعران غزل سرای معاصر هستند که در این پژوهش تلاش شده است با بررسی تطبیقی غزل و محتوای آن در اشعار ایشان، به وجوه اختلاف و اشتراک سروده های آن ها در زمینه های درون مایه، لفظ و معنا و کاربرد آرایه های ادبی، اندیشه و... این دو شاعر که از نطر زمانی نزدیک به هم هستند, دست یابیم. در این کنکاش در صدد آن هستیم که بدانیم آیا میان مفتون و شهریار که در یک فاصله ی زمانی نزدیک به هم زندگی می کردند، تأثیر و تأثری وجود داشته؟ یا وجود این مضامین مشترک به خاطر شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه ی عصر مفتون و شهریار بوده است؟ بررسی تطبیقی موارد ذکر شده، درشعر این دو شاعر نشان می دهد که بسیاری از موضوعات درمیان ایشان مشترک است.انسان دوستی ،سادگی ،عرفان، توجه به مسائل دینی ومذهبی ، درک زمان ، پذیرش مرگ، پیوند زبان شاعرانه بازبان محاوره ،تصویرگرایی، خیال انگیزی ، شخصیت بخشیدن به پدیده ها و اشیا و... از مفاهیم و ویژگی های مشترک میان ایشان است که ما را بر آن داشت تا از دریچه این تحقیق به بررسی موارد اختلاف و مشترک ایشان بپردازیم.

شهریار از شاعران متعهد، مردمی و دینی به شمار می رود که اشعار وی به جز جنبه های ادبی، غنایی و عرفانی از لحاظ مضامین تعلیمی و آموزشی قابل توجه و بررسی است. مسأله اصلی این پایان نامه نیز تحلیل، بررسی و ارزیابی شیوه ها، ویژگی ها و مضامین و مفاهیم ادبیات تعلیمی در دیوان شهریار می باشد. ابتدا به شرح احوال، افکار و آثار شهریار و پیشینه تحقیق پرداخته شده و پس از آن به سابقه ادبیات تعلیمی وشیوه های بیان و ویژگی های کاربرد مفاهیم تعلیمی و آموزشی در اشعار شهریار سخن به میان رفته و در ادامه در فصول جداگانه فضایل و رذائل اخلاقی به شیوه های توصیفی و تحلیلی و کمی مورد بررسی قرار گرفته است. در مبحث فضایل اخلاقی به مضامینی همچون: مقام مادر، خودشناسی، آزادگی، رعایت ادب، قناعت، بخشش، وفای به عهد، فضیلت توبه و یاد خدا ، ویژگی های اخلاقی ائمه و عشق به ولایت و همچنین در مبحث رذایل اخلاقی مباحثی چون مذمت، غیبت، حرص، حسد، ظلم، هوس، زخم زبان، خشم و قمار پرداخته شده است و پس از آن تمام مضامین ذکر شده از طریق جدول ها و نمودارها ارائه شده است. به طور کلی اشعار اخلاقی شهریار از طریق حکایت ها و نکته های ادبی بیان شده به گونه ای که بن مایه اصلی اشعار فضایل اخلاقی و پرهیز از رذایل را تشکیل می دهد و بیشترین بسامد فضایل اخلاقی به کار رفته در دیوان شهریار، موضوع قناعت و تواضع و بیشترین بسامد رذایل اخلاقی، دشمنی و هوا و هوس می باشد. کلید واژه: فضیلت ، رذیلت ، شهریار ، دیوان اشعار

آرایه های بلاغی ابزاری اند که ادیبان با به کار گیری آنها به زیبا سازی سخن می پردازند. علوم بلاغی با ارایه اصول وقواعد فصاحت وبلاغت نقشی انکار ناپذیر در تبیین وتحلیل اشعار و زیبا سازی ان ها دارند، چنانچه بدون کاربرد این علوم شاید سخن هیچ گونه ارزش ادبی نداشته باشد.در شعر زلالی خوانساری نیز چون دیگر شاعران، علوم بلاغی به وفور دیده می شود.هدف از این رساله اشنایی همه جانبه با زندگی زلالی خوانساری شاعرتوانای سبک هندی وبررسی اشعار وی به لحاظ امور بلاغی است. در این رساله به شیوه توصیفی تحلیلی وتعلیلی ابتدا به بررسی زندگی و شرح حال زلالی خوانساری پرداخته واوضاع زمان او شرح داده شده است سپس در سه فصل جداگانه علم معانی بیان و بدیع بررسی شده است و مشخص شد که از ویژگی های سبک هندی مواردی چون تعقید و پیچیدگی، کثرت تشبیهات و استعارات و کنایات، به کار بردن الفاظ عامیانه ،تشخیص، ترکیب سازی، ایهام وارسال المثل در قصایدش بارز است . از میان شاخص های صور خیال بیشترین عنصری که در قصاید وی به چشم می خورد تشبیه است ودر حوزه تشبیه نوع حسی به حسی آن بیشترین بسامد را داراست. در حدود صد وچهل وپنج تشبیه بلیغ هم در قصاید او دیده می شود .تشبیه مجمل وموکد هم نسبت به انواع دیگر تشبیه به مقدار قابل ملاحظه ای در اشعارش وجود دارد. بعد از تشبیه بیشترین میزان صور خیال به استعاره تعلق میگیرد و از انواع استعاره تشخیص بیشترین کاربرد را دارد.وسپس کنایه ومجاز به ترتیب در جایگاه بعدی در قصاید زلالی قرار می گیرند. درمیان آرایه های بدیع صنایعی چون جناس، واج آرایی، حسن تعلیل، اغراق، تلمیح، مراعات النظیر، وتضاد نسبت به سایر آرایه ها بیشتر دیده می شود.

چکیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روشهای اجرا و نتایج به دست آمده): آقا محمد عاشق اصفهانی ، متخلص به «عاشق» از غزل سرایان قرن دوازدهم هجری است وی در غزلیات عاشقانه تبحر دارد . او شاعری کم توقع بود وبا حرفه ی خیّاطی امرار معاش می کرد. وی از شاعران دوره ی بازگشت است که در کنار زدن سبک هندی و احیای روش شعرای متقدم ، سهم بزرگی دارد. این پژوهش ، به شیوه ی توصیفی ، تحلیلی و استشهادی ، به نقد وبررسی غزلیّات دیوان عاشق اصفهانی می پردازد . ابتدا دوران زندگی و کارنامه ی ادبی شاعر و معاصران و عوامل موثّر بر زندگی و اندیشه شاعر با استفاده از منابع معتبر را بررسی می کند . در زمینه ی سبکی شاعر ، ویژگی های زبانی ( آوایی ، لغوی و نحوی ) و بعد از آن ویژگی های ادبی ( جنبه های صور خیال ، آرایه های لفظی و معنوی ) ، سپس ویژگی های فکری و اعتقادی او بررسی می شود قالب های شعری دیوان او غزل ، قصیده ، ترکیبات ، قطعات و رباعیات است که غزلیّات عاشقانه ، بیشترین قسمت اشعارش را تشکیل می دهد . سبک شعر عاشق ، سبک بازگشت است که در غزل سرایی به شاعران عراقی توجّه دارد . اشعار عاشق در سطح آوایی ، از موسیقی قابل توجهی برخوردار است . پر کاربرد ترین وزن ها و بحور عروضی در غزلیّات، به ترتیب بحرهزج (5/29 درصد )، رمل (28 درصد )، متقارب (23درصد) ، مضارع و مجتث (هرکدام پانزده درصد )، رجز (4 درصد ) ، منسرح (2درصد)، سریع (2/0 درصد ) و خفیف ( 1 درصد )هستند . در دیوان عاشق ، صور خیال نمود قابل توجهی دارد . خصوصاً در تشبیه و استعاره ، از بسامد بالایی برخوردار است . به معانی ثانوی ، توجّه شایانی داشته و در بدیع ، به آرایه های لفظی . معنوی فراوانی پرداخته است که بیشترین آرایه های لفظی از نظر بسامد ، به ترتیب : جناس ، تکرار ، رد العجز، اشتقاق ، واج آرایی ، طردو عکس و موازنه را تشکیل می دهند وبیشترین آرایه های معنوی ، به ترتیب : تجرید ، تلمیح ، تمثیل ، ایهام ، مراعات نظیر ، تضاد ، تناقض ، حسن تعلیل ، لفّ و نشر و مذهب کلامی را در بر می گیرند . در سطح فکری به اعتقادات ، افکار ، جهان بینی و اندیشه های مختلف شاعر در اشعار دیوانش پرداخته است . وی مذهب شیعه ی اثناعشری دارد و اعتقاد راسخ به پیامبر (ص) و اهل بیت (علیهم السلام ) ، در مدایح و ترکیبات او موج می زند در این سطح ، انواع ادب غنایی ، تعلیمی و حماسی را می توان یافت که بیشترین مضون را ادب غنایی وبعد از آن ، ادب تعلیمی وبه میزان کمی ادب حماسی به خود اختصاص داده است . کلید واژه ها:سبک دوره ی بازگشت ، عاشق اصفهانی ، غزل ، مضامین عاشقانه ، ویژگی های زبانی ، صورخیال ، موسیقی ، آرایه ها