هدف از این پژوهش بررسی تنوع ژنتیکی و تعیین قدرت تهاجم و سایتوتوکسیسیتی گونه های کمپیلوباکتر ژژونی و کمپیلوباکتر کولی جداشده از بیماران مبتلابه اسهال در ایران می باشد. در این پژوهش ??? نمونه مدفوع اسهالی گردآوری و بررسی گردید. نمونه ها روی محیط های اختصاصی کشت و جداسازی شده و تعیین هویت شدند. با استفاده از پرایمرهای اختصاصی ژن های cadf، asp و hipo جنس و گونه باکتری تائید شد. با توجه به اهمیت سم citolethal distending toxin (cdt) در بیماری زایی گونه های کمپیلوباکتر، ژن های این سم در جدایه ها ردیابی و تعیین توالی شد. جدایه ها ازلحاظ میزان سمیت برای رده سلولی هلا موردبررسی قرار گرفتند. وجود یا عدم وجود پنج ژن دخیل در بیماری زایی cadf, ciab, virb11, plda, iam با استفاده از پرایمرهای اختصاصی بررسی شدند. قدرت اتصال و تهاجم جدایه ها به رده سلولی هلا بررسی شد. درنهایت 33 جدایه کمپیلوباکتر شامل 31 جدایه کمپیلوباکتر ژژونی و دو جدایه کمپیلوباکتر کولی از نمونه های مدفوع بیماران جداسازی و تأیید شد. در بررسی ژن های بیماری زایی ciab و cadf در تمام جدایه ها و ژن flaa در 97% از جدایه ها مشاهده گردید. ژن پلاسمیدی virb11 در هیچ یک از جدایه ها شناسایی نشد. ژن iam در تمامی جدایه های کمپیلوباکتر کولی شناسایی شد ولی در هیچ یک از جدایه های کمپیلوباکتر ژژونی مشاهده نگردید. ژن plda در 1/18% جدایه ها مشاهده گردید و ژن های cdt شیوعی برابر 5/54% داشتند. آنالیز توالی ژن های cdt درصد بالایی از همسانی را در میان جدایه نشان داد. در ژنوتایپینگ جدایه ها با استفاده از pfge سه گروه اصلی مشاهده گردید و بیشترین شباهت الگوها 100% و کمترین شباهت 26% بود. کلاستر غالب 14 جدایه (4/42%) را شامل می شد. در این گروه زیرگروهی با الگوهای یکسان وجود داشت که 33% از کل جدایه ها را در برمی گرفت. در بررسی تنوع ژنتیکی سویه ها با استفاده از روش های مولکولی flaa-svr sequence typing و flaa sequence typing و pfge گروه بندی های بسیار نزدیک به هم مشاهده شد. میزان اتصال جدایه ها به سلول های هلا بین 2/0±89 تا 1/0±8/99 درصد، میزان تهاجم بین 04/0± 11 تا 08/0±2/0 و میزان سایتوتوکسیسیتی جدایه ها بر اساس تیتر شاخص بقاء بین 2 تا 32 برآورد گردید. در بررسی جدایه ها ازلحاظ قدرت تهاجم، اتصال و میزان سمیت برای سلول های هلا مشاهده شد که با افزایش میزان سایتوتوکسیسیتی، میزان اتصال تغییری نمی کند ولی قدرت تهاجم با میزان سایتوتوکسیسیتی جدایه ها و وجود ژن های دخیل در اتصال و تهاجم ارتباط مستقیم دارد. با انجام این تحقیق در ایران، دانش و آگاهی بیشتری در مورد میزان شیوع، شاخص های همه گیرشناسی و بیماری زایی کمپیلوباکتر ّ و کمپیلوباکتر کولی عامل بیماری اسهال در انسان حاصل شده و در این زمینه تحقیقات بیشتر و گستردهتری نیاز می باشد