دوران حکومت امام علی با وقوع سه جنگ جمل، صفین و نهروان فضایی سنگین و پرالتهاب ایجاد کرده بود. در این عصر نیز جنگ روانی مانند بقیه ادوار تاریخی وجود داشته است و امام علی و معاویه نیز از آن بهره گرفتند. این پژوهش میزان توجه به جنگ روانی در عصر امام علی و تأثیر بهره گیری امام علی از جنگ روانی بر موفقیتهای آن حضرت در عرصه جنگ را بررسی نموده است. پژوهش حاضر در صدد بررسی این فرضیه است که امام علی از شیوه های جنگ روانی برای تأثیرگذاری بر مخاطبان خویش تا آنجا که مطابق با ارزشهای اسلامی و اخلاقی بود، بهره گرفتند. در سیره جنگ روانی امام علی؛ شیوه هایی مانند فریب، شایعه، ارعاب و تهدید که از شیوه های مرسوم در جنگ روانی است جایگاهی نداشت در حالیکه معاویه برای رسیدن به اهداف خود از هیچ شیوه ای چشم پوشی نکرد. پژوهش حاضر در 4 فصل تدوین یافته که فصل اول به مفاهیم نظری جنگ روانی که شامل تعریف مفهوم جنگ روانی از دیدگاه اندیشمندان و سیاستمداران، هم چنین تاریخچه استفاده از آن در ادوار تاریخی باستان، اسلام و عصر حاضر و در پایان فصل به تعریف انواع روشهای جنگ روانی از جمله اقناع، تحریک، تشجیع، ارعاب و فریب پرداخته است. فصل دوم شیوه های جنگ روانی را که امام علی در سیره جنگ روانی خود علیه مخاطبان خویش بهره گرفته، بررسی نموده است. در فصل سوم شیوه های جنگ روانی معاویه نظیر فریب، شایعه، ارعاب، تحریک بررسی شده است. فصل آخر در دو بخش تدوین یافته : بخش اول تقابل امام علی با جنگهای روانی معاویه و پاسخهای امام علی به اتهامات نسبت داده شده از سوی معاویه بررسی شده و بخش دوم شامل عوامل تأثیر گذار بر پیروزی امام علی در جنگهای روانی خویش مواردی مانند جایگاه خاص امام علی در مقام پیام دهنده جنگ روانی، صداقت و درستی در پیام و اقناع مخاطب می باشد. در پایان پژوهش این نتیجه حاصل شد که امام علی در بهره گیری از جنگ روانی برای تأثیرگذاری بر مخاطبان خویش، پیروز بودند و این پیروزی بر موفقیت امام علی در جنگها تأثیرگذار بود.

علامه میرحامدحسین هندی از علمای بسیار بزرگ شیعه و مولف کتاب های کلامی مهمی در زمینه دفاع از حریم تشیع در مقابل هجمه های مخالفین علی الخصوص ردیه شاه عبدالعزیز دهلوی بر شیعه با نام تحفه اثنی عشریه است که توانست با نگارش این کتاب ها مخصوصاً کتاب عبقات الانوار فی مناقب ائمه الاطهار اثری ماندگار از خود در تاریخ تشیع برجای بگذارد. لکهنو که مرکز حکومت نواب اوده بود، در زمان علامه میر حامد حسین از نابسامانی سیاسی، اجتماعی و حتی مذهبی بسیاری رنج می برد. چراکه ضعف حکومت نواب و به تبع آن افزایش نفوذ استعمار از یک سو و تبلیغات دینی ادیان و مذاهب دیگر و ردیه نویسی های آنان علیه تشیع از سویی دیگر، شرایطی دشوار را برای شیعیان هند ایجاد کرده بود. علامه میر حامد حسین در چنین شرایطی کمر به دفاع از حریم اهل بیت بست و به رغم اینکه کتاب های دیگری از سوی علمای شیعه و حتی علمای خاندان میر حامد حسین در رد بر تحفه شاه عبدالعزیز نگاشته شد، اما هیچ کدام نتوانست تأثیری این چنین شگرف در جامعه شیعی هند و سایر بلاد اسلامی داشته باشد. همین حمایت علمی و فکری علامه از شیعیان هند موجب شد که از ایشان نقشی ماندگار در تاریخ تمدن شیعی بر جای بماند. خاندان میرحامدحسین هندی نیز خدمات زیادی در جهت نشر معارف شیعی انجام دادند که کتاب عبقات الانوار یکی از آن ها محسوب می شود. بررسی سیره علمی و عملی این عالم بزرگ شیعی و تبیین خدمات خاندان عبقات می تواند ضمن تکریم مجاهدت های ایشان در جهت دفاع از فکر شیعی، نقش مهمی در جهت الگوسازی علمی اخلاقی برای محققین ایفا کند.

شهرری با پیشینه ای درخشان در طول تاریخ نام های متعددی یافت و با گذر از ایران باستان و تسنن در قرن سوم هجری به تدریج به تشیع روی آورد، این تغییر مذهب پس از پیروزی دُعات عباسی در قرون دوم هجری و مهاجرت سادات و شخصیت های علمی –سیاسی به مرکز ایران صورت گرفت، که شخصیت های مهم این گروه : احمدبن حسن مادرانی که از شیعیان حمایت می کرد، وجود وکلای امامان به خصوص وکیل یکی از نواب امام زمان به نام ابوالحسین محمد بن جعفراسدی، چهره های برجسته ای چون شاه عبدالعظیم حسنی ، حسن بن زید، شیخ کلینی، شیخ صدوق ، ابن قبه رازی و ... . که تأثیر شگرفی بر اوضاع سیاسی و مذهبی این شهر گذاشتند. ری به عنوان شاهراه ارتباطی از شمال به طبرستان و از جنوب به قم متصل بود و این خود یکی از عوامل مهم در نشر و گسترش تشیع در این شهر بوده. با ظهور دولت آل بویه در قرن چهارم و پنجم هجری، عصر جدیدی برای شیعیان ایران که در تقیه به سر می بردند آغاز شد، شیعیان با حمایت حاکمان و وزرای شیعی مذهب آل بویه به گسترش تشیع در این شهر پرداختند. وجود مکان هایی چون حوزه ی علمیه ی ری و تشکیل جلسات مناظره در مساجد و کتابخانه ها و رشد کلام و عقاید شیعه و همچنین ساخت بقعه برای خاندان اهل بیت و طهارت ، نمونه هایی از تلاش آل بویه در شکوفایی تشیع در این شهر بوده است. ری به عنوان دومین پایگاه تشیع در ایران آن عصر و هم اکنون نیز به عنوان شهر شیعی شناخته می شود.

امام علی (ع) به علت شخصیت والا و تاثیر گذار در تاریخ اسلام و نیز توجه و تاکید ویژه پیامبر (ص) بر لزوم پیروی مسلمانان از علی (ع) بعد از رحلت ایشان (احادیث یوم الانذار، پیمان مؤاخاه و برادری، غدیر خم و....)؛ همواره مورد مودت و حمایت اصحاب خاص رسول اکرم (ص) بوده است. اصحابی که برخی از آنان در منابع تاریخی اهل سنت و شیعه به عنوان دوستان رسول اکرم (ص) از آنان نام برده شده است. از آنجایی که امام علی (ع) حدود سی سال بعد از رحلت رسول اکرم (ص) در رمضان المبارک سال چهلم هجری در محراب مسجد کوفه (بنا به فرموده پیامبر (ص) توسط اشقی الاخرین) به شهادت رسیده است و در طی این سی سال در جامعه اسلامی حضور داشته و نزدیک پنج سال هم حکومت کرده است، بدیهی است که دارای یاران و هواداران بسیاری بوده است. ما در این تحقیق برآنیم در مورد آن دسته از اصحاب امام علی (ع) بحث کنیم که دوران حیات پیامبر (ص) را درک کرده اند، و در دوره خلافت خلفای سه گانه در شمار بزرگان و تاثیر گذاران تاریخ اسلام بوده اند، و لیکن بنا به احادیثی که خود از پیامبر (ص) نقل می کردند، خلافت را حق مسلّم علی (ع) می دانستند، در نتیجه به پیروی از امام و مقتدای خویش با خلیفه انتخابی در سقیفه بنی ساعده قبل از بیعت امام علی (ع) بیعت نکردند. تعدادی از آن اصحاب سعی کردند با موعظه و نصیحت خلیفه اول، خلافت را به اهل بیت پیامبر (ص) و به امام علی (ع) برگردانند، این افراد به اصطلاح مورخین، شیعیان مذهبی و مخلص علی (ع) بودند. از طرفی دیگر عده ای، شیعیان سیاسی علی (ع) بودند و برای حفظ منافع خویش از او حمایت می کردند، ما در این رساله برخی از شیعیان سیاسی علی (ع) را نام می بریم؛ ولی به بحث و بررسی این افراد نخواهیم پرداخت. ما برآنیم اصحاب خاص امام علی (ع) و شیعیان مذهبی و مخلص او را معرفی کنیم و سوابق درخشان تاریخی آنان را در زمان حیات رسول خدا (ص) و عصر خلفای سه گانه ذکر کنیم، سپس به مواضع و واکنش های آنان در جریان های بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص) و سقیفه بنی ساعده بپردازیم. همچنین به بررسی علل و میزان تعامل و همکاری آنان با خلفای سه گانه و شرکت آنان در فتوحات و امارات و علل این مشارکت ها و همچنین اعتراض ها و تقابلات آنان و علل این مخالفتها با خلفای سه گانه بپردازیم.

امام سجاد(ع) چهارمین پیشوای شیعیان است که در این پژوهش، زندگی و شخصیت این بزرگوار با تأکید بر جایگاه دینی و عرفانی و سیاسی ایشان در متون و دیدگاه اهل تسنن مورد بررسی قرار می گیردو با توجه به اختناق و خفقان موجود در جامعه آن عصر و وجود امرای ستمگر، ایفای رهبری دینی و سیاسی مردم امری سخت و دشوار بود اما از آنجا که امام از اهل بیت نبوت و معدن علم و وحی بودند با یک سیاست مدبرانه و به کار بردن مهمترین ابزارهای دینی و سیاسی ازجمله تقیه و دعا توانست به بخشی از عقاید و تعالیم خود در عرصه دینی و علمی و فرهنگی و سیاسی جامه عمل بپوشاند،جایگاه بزرگ دینی و عرفانی حضرت توسط محدثین و علمای اهل سنت بارها ستوده شد و او را فردی ثقه و فاضل و امین زمان خویش می دانستند و حتی به عنوان مرجع دینی و پیشوای شریعت وی را مورد استناد قرار می دادند و از لحاظ سیاسی و اجتماعی ایشان چه ضمن خطبه های روشنگرانه اش در بیان مظلومیت اهل بیت(ع) و رسوا ساختن هیئت حاکمه وچه با دعاهای خود که برخی ازاین ادعیه و مناجات ها هم که در متون اهل سنت دیده شد هم در گسترش معارف اهل بیت (حوزه فرهنگی و اجتماعی)و هم در بیان جایگاه سیاسی وتأکید بر جایگاه امامت اهل بیت(ع) توانست در انجام این رهبری موفق باشد ودر این پژوهش برآنیم که جایگاه دینی و عرفانی و سیاسی امام سجاد(ع) رادر دیدگاه و متون اهل تسنن و در نظرات و آراء اندیشمندان و علمای اهل سنت و چه در دعاهای حضرت به دلیل تقیه پیشه کردنش در آن دوره زمانی نامساعد وچه باحضور حضرت در برخی از عرصه های فرهنگی و علمی مورد بررسی قرار دادیم. تا اینکه تصویرروشنی از این جایگاه دینی و عرفانی و سیاسی امام سجاد(ع) در متون و دیدگاه اهل تسنن ارائه شد.

چکیده دوران قاجاریه به لحاظ ظهور فرقه های مختلف عرفانی و تصوف گرا مانند شیخیه، صوفیه، بابیه، ازلیه و بهائیه در تاریخ ایران بعد از اسلام دارای اهمیت است.یکی از این فرقه ها بهائیت است که بنیانگذار آن حسینعلی بهاء است. وضعیت اسفناک اقتصادی و فقر مردم و شیوع بیماری های واگیردار و شکست های سیاسی و نظامی دولت در برابر کشورهای خارجی، بستر بروز فرقه های مذهبی را با شعار تسکین آلام مردم و برون رفت از فضای فوق الذکر فراهم می کند.در پیدایش این فرقه و مواجهات آن با علماء شیعه زمینه های مختلف سیاسی،اجتماعی و اقتصادی مورد بررسی قرارمی گیرد. دربار قاجار با این فرقه در مقطعی برخورد سخت گیرانه دارد و در مقطعی سد راه نفوذ بهائیت نمی شود و یا آنکه با سخت گرفتن بر روحانیت شیعه از آن حمایت می کند علماء شیعه با استناد به معارف دینی،عقاید بهائیان را مخالف و مقابل اندیشه و عقاید شیعیان قلمداد می کنند و برخورد میان این دو گروه از مناظرات و نقدها تا ردیه نویسی و درگیری تا جنگ ادامه پیدا می کند. چند حادثه مهم در چند کشور نقاط عطف سیر تاسیس و پیشرفت بهائیان است که همه آنها بن مایه درگیری و مواجهه با علماء و مردم را در دل خود دارد و یا بواسطه وضع احکام جدید توسط بهائیان به درگیری با شیعه می انجامد که ار آن جمله می توان به واقعه زنجان ، بدشت و قلعه شیخ طبرسی و نیریز اشاره کرد.که برخی از علماء نقش بارزتری در این مواجهات دارند که از میان ایشان مبارزات عبدالحسین تهرانی،شیخ محمد تقی نجفی اصفهانی و محمد تقی برغانی مورد بررسی قرارگرفت.متن پیش رو شامل بر چهار فصل می باشد که از پیدایش و اعتقادات بهائیان تا ابعاد و نوع مبارزات علماء مورد بررسی قرار گرفت. هدف از این نوشتار آن است که نشان دهیم مقابله با بهائیت از همان بدو شکل گیری توسط علماء شیعه و بالتبع آن جامعه شیعه شروع شده و اینکه علماء شیعه بواسطه شناخت عمیق از مبانی تشیع با استفاده از آیات و روایات به مقابله با اعتقادات بهائیان پرداختند و دلیل حفظ تشیع در طول قرن های متمادی همین حراست و حفاظت علماء و بزرگان شیعه در همه اعصار از آموزه ها و مبادی تشیع بوده است.