چکیده: در این تحقیق اثرات تماسی، تدخینی و دورکنندگی اسانس eucalyptusglobulusروی شپشه آردtriboliumconfusumو سوسک کشیش rhyzoperthadominica،دو گونه از آفات مهم محصولات انباری، مورد بررسی قرار گرفت. خاصیت تماسی اسانس روی حشرات کامل هر دو گونه به دو شیوه قطره گذاری و آغشته نمودن سطوح کاغذ صافی آزمایش گردید. در روش قطره گذاری1 مایکرو لیتراز غلظت هایمختلف اسانس اکالیپتوس توسط دستگاه میکرو اپلیکاتور روی قسمت پشتی قفس سینه حشرات کامل قرار داده شد. در روش دوم برای بررسی اثر تماسی، کاغذ های صافی (واتمن،n°1) قرار گرفته در ظروف پتری دیش، با غلظت های مختلف اسانس آغشته شدند. برای آزمایش اثر تدخینی از ظروف استوانه ای شیشه ای معروف به ظروف مک کارتی با حجم 40 میلی لیتر استفاده شد. در این روش حشرات بدون تماس مستقیم با اسانس، تحت تاثیر مواد فرار اسانس قرار گرفتند. پس از تعیینکارایی تدخینی اسانس، جنبه های مختلف آن به سه شیوه مورد بررسی قرار گرفت. در روش اول دوام اثر تدخینی اسانس مورد آزمایش قرار گرفت. در شیوه دوم هدف بررسی نقش مدت زمان در معرض بودن، روی کارایی اسانس اکالیپتوس بود. روش سوم به منظور تعیین روند صعودی میزان مرگ و میر ناشی از هر یک از غلظت های اسانس در ساعات مختلف 3، 6، 9، 12 و تا 24 ساعت بود.اثر دور کنندگی اسانس از طریق مقایسه میزان استقرار حشرات کامل در دو سطح تیمار شده و تیمار نشده با اسانس مورد آزمایش قرار گرفت. بر مبنای تجزیه پروبیت داده ها، 50ldاسانس اکالیپتوس در روش قطره گذاری در مورد شپشه آرد و سوسک کشیش بترتیب 22/0 و 09/0مایکرو لیتر به ازای هر حشره،برآورد شد. مقایسه نتایج بدست آمده از سه غلظت مورد استفاده در دو سری آزمایش تیمار کاغذ صافی نشان داد که این شیوه روش مناسبی برای براورد اثر تماسی نیست. چرا که مرگ و میر مشاهده شده بیشتر ناشی از اثر تدخینی است تا تماسی. پس از کسر کردن اثر تدخینی، مرگ و میر ناشی از اثر تماسی در مورد شپشه آرد برای سه غلظت 41/1، 7/0 و 35/0 مایکرو لیتر بر سانتی متر مربع بترتیب 18، 7/16 و 44/19 درصد بود. در مورد سوسک کشیش برای سه غلظت 53/0، 21/0 و 07/0مایکرو لیتر بر سانتی متر مربع این مقادیر بترتیب 15، 20 و 20 درصد بود. قابلیت تدخینی اسانس بر مبنای 50lc، در مورد شپشه آرد 4/112و برای سوسک کشیش 7/147 مایکرو لیتر بر لیتر هوا براورد گردید. در بررسی دوام اثر تدخینی اسانس، با افزایش مدت زمان تاخیر در ورود حشرات به ظروف تیمار شده، دوام اسانس کم شد و مرگ و میر حشرات نیز کاهش یافت. در آزمایش هایی که مدت زمان قرار گرفتن در معرض اسانس متفاوت بود، هرچه زمان قرار گرفتن حشرات در معرض اسانس افزایش یافت به همان نسبت نیز مرگ و میر افزایش پیدا کرد. میانگین درصد دور کنندگی اسانس اکالیپتوس بر اساس نتایج بدست آمده از چهار غلظت 93/0، 62/0، 31/0 و 1/0 مایکرو لیتر بر سانتی متر مربع برای شپشه آرد 91% و برای سوسک کشیش 6/92% براورد گردید که جزو گروه v (1/80 تا 100 درصد دورکنندگی) از گروه های پنج گانه قرار می گیرد. واژگان کلیدی: اثر تماسی، اثر تدخینی، اثردورکنندگی، شیوه قطره گذاری، شپشه آرد، سوسک کشیش و اسانس اکالیپتوس

در این تحقیق اثر تدخینی اسانس پوست میوه های پرتقال citrus sinensis (l.) و نارنج citrus aurantium (l.) روی شب پره هندی plodia interpunctella (hubner) یکی از مهمترین آفات محصولات انباری مورد بررسی قرار گرفت. اسانس گیری توسط دستگاه کلونجر انجام شد. اثر تدخینی روی سه مرحله لاروی ( لارو یکروزه، لارو متوسط (10- 7 روزه)، لارو بزرگ (17- 14 روزه)) و حشرات کامل مورد ارزیابی قرار گرفت. از کاغذ صافی واتمن n01به عنوان منبع متصاعد کننده اسانس استفاده شد. مقدار lc50 اسانس پرتقال برای مراحل ذکر شده بترتیب 27/28، 3/142، 5/272 و 25/9 مایکرولیتر بر لیتر هوا براورد شد. و برای اسانس نارنج بترتیب 32/36، 3/199، 5/482 و 97/7 مایکرولیتر بر لیتر هوا بدست آمد. در ادامه جنبه های مختلف اثر تدخینی شامل دوام اثر تدخینی و بررسی نقش مدت زمان در معرض بودن اسانس روی حشرات کامل و اثر کشندگی تجمعی اسانس روی لاروهای بزرگ ارزیابی شد. در بررسی دوام اسانس ها کاهش احتمالی مرگ و میر ناشی از سه غلظت42/11، 20 و 57/28 مایکرولیتر بر لیتر هوا در نتیجه 1، 2، 8، 12، 24 و 48 ساعت تأخیر در وارد کردن حشرات کامل به ظروف تیمار شده براورد شد. هرسه غلظت اسانس ها تا 24 ساعت دوام اثر بالایی داشته و اختلاف معنی داری با تیمارهای زمانی یک ساعت تاخیر در ورود حشرات نداشتند. اما در تیمار زمانی 48 ساعته دوام اثر اسانس به شدت کاهش یافت. در آزمایش های بعدی مرگ و میر ناشی از سه غلظت، در نتیجه 1، 3، 6، 12 و 24 ساعت در معرض قرار گرفتن، تعیین شد. با افزایش مدت زمان در معرض قرار گرفتن میزان مرگ و میر افزایش یافت. میزان مرگ و میر در تیمارهای زمانی 12 و 24 ساعت در معرض قرار گرفتن بیشتر از سایر تیمارهای زمانی بوده و با یکدیگر اختلاف معنی داری نداشتند. در آزمایش های اثر کشندگی تجمعی روند صعودی میزان مرگ و در طی روزهای مختلف و تا 14 روز بعد و همچنین میزان ظهور حشرات کامل بررسی شد. در این آزمایش ها اسانس ها کارایی خود را در 24 ساعت اول نشان دادند و طی روزهای پس از این زمان، افزایش قابل ملاحظه ای در میزان مرگ و میر مشاهده نشد. نتایج این آزمایش ها نشان داد که اسانس پرتقال c. sinesis و نارنج c. aurantium دارای کارایی مناسبی برای کنترل حشرات کامل شب پره هندی p. interpunctella بوده و می تواند جایگزین مناسبی برای حشره کش های شیمیایی باشد. از آنجا که دوام این اسانس ها زیاد نیست نمی توان انتظار داشت که روی حشراتی که ممکن است روزهای بعد وارد انبار شوند و یا از تیمار در امان مانده اند و همچنین نسل های بعدی موثر باشد. بنابراین با پاییدن تعداد حشرات کامل در فضای انباری باید در یک دوره مشخص، اسانس دهی تکرارهای مناسبی داشته باشد. این اسانس ها در غلظت های بالا سریع اثر کرده و در طی 12 ساعت تدخین، کنترل قابل توجهی ایجاد کرده و فراوانی افراد نسل های بعدی را بشدت کاهش می دهند. این اثر سریع سبب می شود کاهش خسارت توسط آفت به حداقل رسیده و زمان مورد نیاز برای مسدود نگه داشتن انبار به حداقل رسیده ( مسدود نگه داشتن طولانی انبار بخصوص اگر فاقد تهویه مناسب باشد، باعث بالا رفتن رطوبت در انبار شده که این موضوع شیوع قارچ ها و باکتری ها را افزایش داده و ممکن است باعث جوانه زنی بعضی از دانه ها شود ). این اسانس ها روی لارو متوسط و بزرگ کارایی کمتری نسبت به لارو یکروزه و حشرات کامل داشتند. با این توصیف بهترین گزینه برای کنترل این آفت، حشرات کامل آن است که با نظارت و پاییدن مناسب در انبارها می توان در زمان مناسب با این آفت مبارزه کرد و از تخمگذاری آن روی محصولات ممانعت کرد.

اثرات نامطلوب آفت کش های شیمیایی باعث شده که طی چندین دهه اخیر، کنترل زیستی به عنوان یک راهکار مناسب برای کنترل آفات مورد توجه زیادی باشد. کاربرد موفقیت آمیز عوامل کنترل بیولوژیک و استقرار مناسب جمعیت های آنها در مناطق مختلف نیازمند آگاهی از جنبه های مختلف زیستی این گونه ها است. کفشدوزک cryptolaemus montrouzieri اصلی ترین دشمن طبیعی شپشک های آردآلود در باغ های مرکبات و چایکاری های استان مازندران است. این تحقیق با هدف توصیف ساختار و تنوع ژنتیکی اکوتیپ های مختلف این گونه در هشت جمعیت طبیعی و دو جمعیت پرورش تجارتی آن با استفاده از نشانگر rapd و توالی یابی ژن سیتوکروم اکسیدازi انجام گردید. در آزمون نشانگر های rapd از 22 آغارگر ده نوکلئوتیدی (opa01-10, opb01-10, opw01-2) استفاده شد. میزان تشابه ژنتیکی میان جمعیت ها بین 48/0 تا 78/0 بدست آمد. با گروه بندی جمعیت ها با روش upgma با استفاده از نرم افزار ntsys-pc جمعیت های مورد بررسی در دو گروه طبقه بندی شدند. در توالی یابی ژن coi، قطعه ای به طول bp 710 تکثیر شد. قطعات تکثیر شده توالی یابی شده و توسط نرم افزارهای dnasp و mega5 مورد ارزیابی قرار گرفتند. میزان تفاوت ژنتیکی بین صفر تا 016/0 بدست آمد. با توجه به تبارنمای بدست آمده با استفاده از روش neighbour joining، ده جمعیت مورد مطالعه در دو شاخه فیلوژنتیکی به صورت جداگانه قرار گرفتند. نتایج بدست آمده در بررسی تنوع ژنتیکی این گونه با استفاده از هر دو روش rapd و توالی یابی ژن coi مشابه بود و نشان داد که جمعیت های مورد مطالعه از یکدیگر جدا نبوده و جریان ژنی زیادی بین آنها وجود دارد.

در این تحقیق سمیت تدخینی اسانس های برگ درخت اکالیپتوس dehnh eucalyptus camaldulensis، سرو cupressus macrocarpa ، پوست میوه پرتقال citrus sinensis var tomsonو نارنجl. citrus aurantium روی کنه تارتن دو لکه ای tetranychus urticae koch یکی از مهم ترین آفات گلخانه ای مورد بررسی قرار گرفت. اسانس گیری توسط دستگاه کلونجر انجام شد. آزمایش های زیست سنجی روی کنه های ماده بالغ انجام گرفت. برای بررسی سمیت تنفسی از کاغذ صافی واتمن به عنوان منبع متصاعد کننده اسانس استفاده شد. مقدار lc50 اسانس های اکالیپتوس، سرو، پرتقال و نارنج برای کنه های ماده بالغ به ترتیب 1/65، 2/21، 11/31 و 11/89 میکرو لیتر بر لیتر هوا به دست آمد. همچنین اثر اسانس بر تفریخ تخم های این آفت نیز پس از 24 ساعت در معرض اسانس بودن بررسی شد. میزان lc50 اثر تخم کشی این اسانس ها به ترتیب 0/62، 1/23، 5/95 و 6 میکرو لیتر بر لیتر هوا بود. اثر دورکنندگی این اسانس ها نیز روی این کنه بررسی شد. در تمامی موارد با افزایش زمان و غلظت دورکنندگی نیز افزایش یافت. به طور کلی اسانس سرو خاصیت دورکنندگی بیشتری نسبت به سایر اسانس ها داشت. در ادامه جنبه های مختلف سمیت تنفسی شامل دوام اثر تدخینی و نقش مدت زمان در معرض اسانس بودن روی کنه های ماده بالغ مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایش مدت زمان در معرض قرار گرفتن، در هر چهار اسانس، مرگ ومیر ناشی از سه غلظت در نتیجه 12، 24 و 48 ساعت در معرض قرار گرفتن ارزیابی شد. با افزایش مدت زمان در معرض قرار گرفتن میزان مرگ ومیر در تیمارهای 24 و 48 ساعت بیشتر بود. در بررسی دوام اسانس ها کاهش احتمالی مرگ ومیر ناشی از سه غلظت مختلف برای هر اسانس در نتیجه 0، 24 و 48 ساعت تأخیر در وارد کردن کنه ها به ظروف تیمار شده برآورد شد. اسانس های سرو و اکالیپتوس تا 24 ساعت دوام بالایی داشتند اما در پرتقال و نارنج درصد مرگ ومیر از 24 ساعت تأخیر به شدت کاهش یافت.

جایگزینی آفت کشهای شیمیایی با ترکیبات گیاهی یکی از تحقیقات رو به گسترش در اکثر سیستم های کشاورزی است. در این پژوهش کارایی عصاره آبی و عصاره اتانولی چهار گیاه آقطی (sambucus ebulus)، گزنه (urtica dioica)، تمشک (rubus fruticosus) و سرخس عقابی (pteridium aquilinum) روی ماده های بالغ کنه tetracychus urticaeیکی از مهمترین آفات محصولات کشاورزی و گلخانه ای مورد بررسی قرار گرفت. عصاره ها با استفاده از پودر برگ خشک شده گیاهان و دستگاه تبخیر کننده گردان تهیه شدند. کارایی عصاره های آبی گیاهان آقطی و گزنه با استفاده از پنج غلظت و گیاهان سرخس عقابی و تمشک با استفاده از چهار غلظت براورد شد. برای آزمایش کارایی عصاره ها ی اتانولی تجزیه پروبیت انجام شد. در بررسی دوام عصاره ها، کاهش احتمالی مرگ ومیر ناشی از سه غلظت مختلف برای هر عصاره در نتیجه 24، 48 و 72 ساعت تاخیر در وارد کردن کنه ها به ظروف تیمار براورد شد. در آزمایش های مربوط به بازدارندگی تخمگذاری ابتدا کنه ها روی برگ ها قرار داده شد. تعداد تخم های گذاشته شده 24، 48 و 72 ساعت پس از تیمار شمارش شدند. نتایج اولیه نشان داد که عصاره آبی تمشک کارایی مناسبی برای کنترل این گونه ندارد. کمترین و بیشترین مرگ و میر ایجاد شده توسط عصاره آبی سرخس عقابی بترتیب 16/99 و 49/89 درصد، برای عصاره آقطی بترتیب 12/6و 49/2 درصد و برای عصاره گزنه بترتیب 9/25 و 26/76 درصد بدست آمد. مقدار lc50 عصاره های اتانولی آقطی، گزنه، سرخس عقابی و تمشک برای کنه های ماده بالغ بترتیب 0/54 0/82، 0/72 و 0/76 میلی گرم بر سانتی متر مربع براورد شد. در بررسی دوام کشندگی عصاره ها شخص شد که عصاره گزنه تا 48 ساعت دوام بالایی داشت. بعد از آن بترتیب عصاره تمشک، عصاره آقطی و عصاره سرخس عقابی قرار گرفتند. درصد کاهش تخمگذاری در کنه های تیمار شده با عصاره تمشک ( 92/98درصد در بالاترین غلظت) بیش از سایر عصار ها بود. بطور کلی عصاره های اتانولی می توانند جایگزین مناسبی برای آفت کش های شیمیایی باشند که اثرات زیان آوری روی محیط زیست، انسان ها و حشرات مفید ندارند.