موسی آذرنیوند علی رضا فخاری
الف- موضوع و طرح مسأله: با توجّه به اهمیّت مبحث ناسخ و منسوخ در قانون گذاری و استنباط مسائل شرعی از قرآن کریم و سنّت و محوریّت کلمات معصومین (علیهم السّلام) در شرح و تبیین و تفسیر قرآن و از طرفی مغفول واقع شدن اهل بیت (علیهم السّلام) در این گونه مسائل، بررسی «نسخ آیات قرآن در مکتب اهل بیت (علیهم السّلام)» امری ضروری به نظر می رسد. هدف این کار تحقیقی، بررسی دیدگاه معصومین (علیهم السّلام) در مورد نسخ آیات قران و اهمیّت این مبحث در منظومه روایی شیعه می باشد. ب- مبانی نظری شامل مرور مختصری بر منابع، چارچوب نظری، پرسش ها و فرضیه ها: کتب روایی و تفاسیر روایی شیعه مهم ترین منبع مورد استفاده در نگارش این پایان نامه بود. این تحقیق بر مبنای دو سوال اساسی استوار است: ?- روایات منقوله از معصومین (علیهم السّلام) در مقوله اصل نسخ و مصادیق آن از جهت سندی در چه مرتبه ای از اعتبار قرار دارند؟ ?- از جهت دلالت و فقه الحدیث، این روایات چه مقدار بر نسخ مصطلح امروزی در علوم قرآنی منطبق هستند؟ در پی این سوالات فرضیه هایی نیز مطرح شد که عبارت اند از: ?- نسخ به معنای مصطلح علوم قرآنی، در روایات اهل بیت (علیهم السّلام) نیز دیده می شود. گرچه اکثر روایات این مسأله از جهت سندی دچار ضعف هستند امّا تراکم احادیث ضعیف در مورد واحد می تواند اثبات کننده این فرضیه باشد. ?- روایات وارده در زمینه گزارش موارد و مصادیق نسخ آیات قرآن، اکثراً دچار ضعف سندی هستند. بعد از پیدایش سوالات و طرح فرضیه ها به منظور بررسی صحت فرضیه ها، روایات مرتبط با نسخ از منابع روایی و تفسیری شیعه جمع آوری شد و با استفاده از منابع معتبر علم رجال و درایه مورد بررسی قرار گرفت. پ- روش تحقیق: برای نگارش پایان نامه از روش تحقیق توصیفی و برای جمع آوری مطالب از روش کتاب خانه ای استفاده شد. ابتدا با مراجعه به کتب فیش برداری صورت گرفت و سپس مطالب جمع بندی و دسته بندی شد. ت- یافته های تحقیق: اکثر روایات بررسی شده در زمینه اصل و مصادیق نسخ در ناحیه سند دچار ضعف هستند و در ناحیه دلالت نیز می توان نسخ به اصطلاح امروزی علوم قرآنی را به روشنی در این روایات دید. ث- نتیجه گیری و پیشنهاد ها: مبحث نسخ از منظر اهل بیت (علیهم السّلام) دارای اهمیّت فراوانی است به گونه ای که هر کس در زمینه علوم دینی مرجعیّتی دارد (فقها، قضات، مفسّر ین و ...) باید در ابتدا مبنای خود را در این زمینه تنقیح نماید که در غیر این صورت خود و سایرین را به هلاکت می افکند. روایات این مبحث اکثراً دچار ضعف سندی هستند که البته تراکم روایات ضعیف می تواند اطمینان آفرین باشد. پیشنهاد می شود در مورد مبحث نسخ و تأثیر موضع گیری ها و ارشادات معصومین (علیهم السّلام) بر رفتار پیروان مکتب اهل بیت (علیهم السّلام) از فقها و مفسّر ین تحقیقات مستقلی صورت پذیرد به گونه ای که در این بررسی ها محوریّت کلمات اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السّلام) عنصر اساسی باشد.
