در این پایان¬نامه با استفاده از روش آنالیز فعال¬سازی نوترونی برای ارزیابی میزان دز دریافتی ناشی از تابش نوترون¬های سریع با استفاده از نمونه¬ی بیولوژیکی (در این¬جا از نمونه¬ی مو استفاده شده است) مورد بررسی قرار گرفته است. مبنای این روش تولید فسفر32 است که یک گسیلنده خالص بتا است و از برخورد نوترو¬ن¬های سـریع با گوگرد 32 مـوجود در مو به دست می¬آید. جنبه¬هایی از این روش که مورد بررسی قرار گرفته¬اند عبارتند از: 1- منحنی دز-پاسخ: با توجه به وابستگی میزان گوگرد 32 موجود در مو به عوامل نژادی، جنسیتی و شرایط آزمایشگاهی، تهیه منحنی دز-پاسخ برای مردم هر کشور و آزمایشگاه مرجع آن الزامی است. در این پژوهش منحنی مورد نظر برای نمونه¬ای از موی ایرانی در آزمایشگاه مرجع دزیمتری کشور تهیه گردیده است؛ 2- بررسی حساسیت روش: در مراجع موجود حساسیت این روش در حد 200 میلی¬گری برای شمارش مستقیم نمونه موهای پرتودیده عنوان شده است. در این پژوهش علاوه بر تلاش برای تعیین حساسیت روش برای نمونه موی ایرانی و شرایط آزمایشگاه مرجع، تلاش شده تا با آماده¬سازی نمونه¬ها با روش خاکسترسازی، حساسیت روش تا حد امکان بهبود داده شود؛ 3- نقشه پرتوگیری بدن: با انجام آزمایش¬ها نشان داده شده است که با اندازه¬گیری میزان پرتوزایی نمونه¬های موی گرفته شده از نقاط مختلف بدن یک فرد حادثه دیده در یک حادثه بحرانی شدن می¬توان دز دریافتی اندام¬های وی را با دقت مناسبی برآورد نمود. بدین ترتیب امکان تهیه نقشه دقیق پرتوزایی بدن فرد حادثه دیده مورد تائید قرار گرفته است. 4- تعیین جهت پرتوگیری: با آزمایش¬ها نشان داده شده است که در یک حادثه-ی بحرانی شدن، بر مبنای تفاوت پرتوزائی نمونه¬های موی دو سوی بدن می¬توان به نحوه¬ی قرار گرفتن فرد نسبت به منبع پرتوزا در هنگام حادثه پی برد.نتایج بدست آمده در ارزیابی دز افراد در حوادث بحرانی شدن که در آن¬ها برآورد دز اندام¬ها بسیار حیاتی است، از اهمیت زیادی برخوردار است.

مهمترین عامل پرتوگیری انسان از منابع پرتوزای طبیعی، گاز رادن و محصولات واپاشی آن با نیمه عمر کوتاه است. گاز rn222 از زنجیره واپاشی u238 و دارای نیمه عمر پرتوزایی 8/3 روز می¬باشد و از مهمترین محصولات واپاشی آنpo 218و po214 است. رادن و دختران کوتاه عمر آن آلفازا و دارای نیمه عمر کوتاهی هستند و در صورت استنشاق گاز رادن به سلولهای ریه آسیب رسانده و موجب افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه در انسان می¬شوند. این گاز دومین عامل ابتلا به سرطان ریه بعد از دود سیگار است. آگاهی از میزان غلظت رادن در محیط¬های بسته نظیر معادن و میزان پرتوگیری ناشی از آن به منظور ارزیابی پرتوگیری شغلی، در مقایسه با سطوح مجاز تعیین شده از اهمیت خاصی برخوردار است. در این کار پژوهشی روشهای مختلف اندازه¬گیری گاز رادن و مقایسه نتایج دو روش اندازه¬گیری فعال و غیر¬فعال در معدن اورانیوم و انبار خاکه سنگ معدن اورانیوم مدنظر می¬باشد. تکرار¬پذیری نتایج هر یک از دو روش، میزان نزدیکی نتایج دو روش و تاثیر رطوبت و دما بر میزان غلظت پرتوزایی گاز رادن از جمله مواردی است که مورد بررسی قرار گرفتند. در روش اندازه¬گیری فعال دستگاه alphaguard که بر اساس اتاقک یونش است و در روش غیرفعال از اتاقک نفوذی گاز رادن که بر اساس آشکارسازی ردپای ذرات آلفا است استفاده شده است. ضریب همبستگی بین نتایج اندازه¬گیری غلظت پرتوزایی گاز rn222 به روش فعال و روش غیرفعال در معدن 77/0 می¬باشد و دقت نتایج اندازه¬گیری غلظت پرتوزایی گاز rn222 در روش غیرفعال کمتر از روش فعال است. مقادیر دز موثر محاسبه شده بر اساس نتایج اندازه¬گیری گاز رادن در قسمتهای مختلف معدن، بسیار کمتر از حد دز مجاز سالیانه شغلی می¬باشد.