زبان فارسی از زمان پیدایش اولین نوشته های فارسی تا کنون همواره دچار تغییر و تحوّل شده است. این تحوّل در حوزه های صرفی، نحوی و آواشناسی به طور جداگانه و یا با هم روی داده است. دگرگونی هایی که در واژگان، افعال، جملات و... روی داده، موجب شده است تا برخی تفاوت های صرفی، نحوی و آوایی بین متون کهن تر و متون و زبان فارسی امروز به وجود آید. در پژوهش حاضر سعی شده است تا برخی از این تحوّلات و دگرگونی های زبانی و واژگانی، و نیز صورت های کاربردی کهن آن در متن کتاب (جلد)های اوّل و دوم ذخیره خوارزمشاهی، تألیف سید اسمعیل جرجانی، مورد بررسی قرار گیرد. از آنجا که متن مورد پژوهش، تقریباً در اواخر قرن پنجم هجری به نگارش درآمده است، تفاوت هایی در هر سه سطح صرفی، نحوی و آوایی، بین این متن و زبان فارسی امروز به چشم می خورد. نیز، به دلیل آن که متن مورد مطالعه یک متن پزشکی است، از سادگی و روانی متون علمی هم عصر خود برخوردار است و با متون متکلّف و مصنوع ادبی هم عصر خود تا حدودی فاصله دارد. از مهم ترین ویژگی های زبانی ذخیره، می توان به کاربرد جملات کوتاه، تکرار یا حذف افعال، جابجایی ارکان جمله، معنای قدیم واژگان، تحوّلات تلفّظی واژه ها و ... اشاره کرد. کلیدواژه: آواشناسی، صرف، نحو، ذخیره خوارزمشاهی، سید اسمعیل جرجانی