نام پژوهشگر: علی رضا حیدری نسب
سمیه چشک علی اکبر نصیری
یکی از صفات الهی، مرید بودن خدای متعال است. در اثبات صفت اراده برای حق تعالی هم آیات و روایات و هم استدلال¬های عقلی موید این مطلب است. در قرآن کریم آیات بسیاری بر مرید بودن خداوند دلالت می کند. از جمله: فرمان او چنین است که هرگاه چیزی را اراده کند به آن می¬گوید باش و آن موجود می¬شود. دلیل اتصاف خداوند به اراده این است که خداوند به همه ممکنات علم دارد و قدرت وی به گونه¬ای یکسان به همه تعلق می¬گیرد، با این حال برخی ممکنات ایجاد می¬شوند و برخی ایجاد نمی¬شوند و به بیانی دیگر بعضی ممکنات در زمانی خاص ایجاد می¬شوند نه پیش از آن و نه پس از آن و این در حالی است که در هر یک از زمان¬ها، ایجاد آن امکان پذیر بوده است. بنابراین باید صفتی غیر از علم و قدرت باشد که مرجح و مخصص وجود ممکنات در زمانی خاص باشد و آن چیزی جز اراده نیست. صفت اراده و مشیت الهی از صفاتی است که بحث¬های زیادی را برانگیخته است. از جمله این مسائل این است که آیا صفت اراده و مشیت از صفات ذات الهی است و یا از صفات فعل است. اکثر فیلسوفان حکمت متعالیه برآنند که اراده و مشیت الهی همان علم به نظام اصلح است. چون اراده را به علم برمی¬گردانند، بنابراین اراده حق تعالی را از صفات ذاتی پروردگار می دانند. اما علامه طباطبایی در برخی از بیاناتشان اراده خدا را از صفات فعلی می¬داند. در مقابل متون دینی و آیات و روایات اراده الهی را به علم برنمی¬گردانند و برآنند که اراده غیر از علم است. از بحث¬های دیگری که مترتب بر بحث اراده و مشیت الهی است بحث قضا و قدر، جبر و اختیار و بداء می باشد.
اسماعیل احمدزهی ترشاب ولی الله رسولی
یکی از کتابهای مفید در پاسخ ادعاهای مستشرقان در مورد منشأ و مصدر قرآن کریم، کتاب« دحض دعوی المستشرقین انّ القرآن من عند النبی(ص)» اثر دکتر سعود بن عبدالعزیز خلف، مدیر مطالعات دانشگاه اسلامی مدینه منوره است، این کتاب به نقد و بررسی دیدگاههای برجسته ی مستشرقان در مورد منشأ و مصدر قرآن پرداخته شده است. چون کتاب مذکور به زبان عربی نگاشته شده بود، جهت استفاده ی بهتر فارسی زبانان، به ترجمه ی فارسی آن اقدام شد و مقدمه ای مبتنی بر اهداف و انگیزه های مستشرقان از طرح این نوع شبهات، به آن افزوده و مواردی که نیاز به تبیین بیشتر داشتند، در پاورقی توضیح لازم داده شد. به نظر می رسد، مولف کتاب در پاسخ به شبهات مستشرقان موفق بوده و رویکرد علمی ایی ارائه کرده است، این کتاب به دو بخش تقسیم شد: بخش اول شامل مقدمه مترجم و کلیات طرح و بخش دوم شامل مباحث متن کتاب می شود، در فصل اول پیش زمینه ا یی مربوط به مباحث کتاب، شامل مقدمه ی مولف، تعریف استشراق و ادعاهای مستشرقان در رابطه با منشأ قرآن اشاره شده است. در فصل دوم پس از ذکر مقدمه ای، به شبهه ی اول مستشرقان مبنی بر آوردن قرآن از جانب خود پیامبر(ص)، پرداخته شده و پاسخ آنها با دلایل متعددی بیان می شود. این دلایل عدم بشری بودن منشأ و منبع قرآن را به اثبات می رساند و در فصل سوم جهت اثبات وحیانی بودن مصدر قرآن، به بیان اعجاز علمی، ذکر اخبار غیبی و خبر دادن قرآن از آینده اشاره شده است. در فصل چهارم به پاسخ شبهه ی دوم مستشرقان، مبنی بر استفاده ی پیامبر(ص) از عهدین، یهود و نصاری پرداخته و وحیانی بودن قرآن با ادله ایی علمی به اثبات رسیده است. در ادامه مباحث مقایسه ایی بین برخی از مطالب قرآن و عهدین صورت پذیرفته و تفاوت اساسی را که بین آن دو وجود دارد، بیان می کند. نویسنده شباهت قرآن و عهدین را در بعضی موارد، معلول منبع واحد همه ی کتب و ادیان الهی دانسته و شبهه ی وارده را غیر قابل طرح می داند، وی نحوه ی انعکاس موضوعات را در قرآن و عهدین متفاوت دانسته، از این رو تأثیر پذیری قرآن از تورات و انجیل را مردود می شمارد، و در فصل آخر با طرح پرسشهایی به عنوان مکمل و متمم مباحث، ادعاهای مستشرقان را زیر سوال برده و با خلاصه ایی که مشتمل بر کل مباحث کتاب می باشد، بحث را به پایان برده است.