از سد? دوم میلادی، با تشکیل هسته های اولیه مسیحیت در نواحی غربی ایران، اقلیت بزرگی از مسیحیان در این منطق? مرزی در دور? ساسانی شکل گرفت. و با همسویی دینی امپراتوری روم از آغاز قرن چهارم میلادی و پس از آن بیزانس با مسیحیان سبب شد تا مسیحیان این نواحی در دیدگاه کارگزاران سیاسی و دینی حکومت ساسانی، به عنوان عامل نفوذی امپراتور بیزانس در تضعیف ساختار حکومت ساسانی تلقی شوند. اما با توجه به مناسبات غالباً تیر? سیاسی بین دو حکومت ایران و بیزانس، مسیحیان نواحی غربی ایران توانستند با نقش آفرینی خود در روابط سیاسی و مذهبی بین این دو حکومت جایگاه ویژه ای برای خود به دست آورند. و نیز با نزدیکی به دربار ساسانی موجب پایداری مسیحیت در نواحی غربی ایران تا پایان دور? ساسانی شدند. از این رو، در پژوهش حاضر، ضمن مروری مختصر بر چگونگی ورود مسیحیت به ایران در دور? اشکانی و تأثیر مراکز دینی بر گسترش آن در عصر ساسانی و تحولات مذهبی در غرب و پیامد های آن در روابط با دولت ساسانی ایران بررسی می شود. بخش دیگری از این پژوهش به استقلال کلیسای ایران از ساختار کلیسای دولتی بیزانس، پراکندگی مسیحیان نواحی غربی ایران و بنیاد کلیسای آنان در ارتفاعات، چگونگی اختلافات داخلی مسیحیان ایران و عوامل پایداری مسیحیت در نواحی غربی ایران تا پایان دور? ساسانی اختصاص دارد. در این نوشتار، علاوه بر تحقیقات پژوهشگران خارجی و وقایع نگاران مسیحی سد? اولیه میلادی، آثار مورخان و نویسندگان اسلامی نیز، مورد توجه قرار گرفته است. روش مورد استفاده در این پژوهش تاریخی، تحلیل داده های جمع آوری شده از منابع مکتوب با رویکردی توصیفی_تحلیلی است. واژگان کلیدی: مسیحیت، نواحی غربی ایران، دور? ساسانی، امپراتوری بیزانس