مناظرات امام رضا علیه السلام باب های عظیمی را در علوم اسلامی گشوده است. پژوهش حاضر به تحلیل فلسفی مناظرات امام رضا علیه السلام در مرو با روش کتاب خانه ای-تحلیلی پرداخته که در حیطه توحید، نبوت و امامت مطرح شده اند. در باب توحید، برهان های حضرت بر اثبات وجود خدا، مقایسه صفات خدا و خلق، عینیت صفات ذاتی خدا با ذات او و خارجیت اراده الهی از ذات، تحت بررسی قرار گرفت. این بررسی نشان داد که ایشان در اثبات خداوند، بر برهان های نظم، حدوث، حرکت، امکان و وجوب، و صدیقین استناد فرموده اند؛ کاربرد صفات را در مورد خداوند با توجه به ذات او معنا بخشیده اند؛ ذات خداوند را بدون نیاز به صفات کمالیه یا سایر وسایل، متصف به آن صفات دانسته اند؛ و اراده را صفت فعل معرفی فرموده اند. در باب نبوت، به دلایل حضرت بر حقانیت نبوت پیامبران پرداخته و بر رهنمودهای ایشان درباره آیات ظاهر بر عصیان پیامبران اشاره شده است. این مطالعه نکاتی را نتیجه داد: ایشان با استناد به وجود معجزه، بر نبوت پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله و سایر پیامبران صحه گذاشته و ایمان به نبوت موسی و عیسی علیهم السلام را مشروط به ایمان به پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله دانستند؛ نیز آیات ظاهر بر عصیان پیامبران را از نوع متشابه و دارای تأویل برشمرده و بر عصمت پیامبران تأکید فرمودند. در باب امامت، به استنادات حضرت بر برتری اهل بیت پیامبر علیهم السلام و دلایل ایشان بر رد صلاحیت خلفاء سلف اشاره شده است. بررسی این دلایل مشخص نمود که تساوی حقوق اهل بیت و پیامبر علیهم السلام و خداوند در اطاعت، خمس و صدقه، نشان برتری ایشان بر سایر مردم است؛ و تطهیر، عصمت، ایتاء زکوه و علم از صفات ذاتی ایشان بوده، با وجود آنان دارای تلازم تحلیلی است.