موثرترین و سریع¬ترین روش ایجاد لاین¬های هموزیگوت در گیاهان، تولید گیاهان هاپلوئید است. در این راستا، روش آندروژنز، رایجترین روش تولید گیاهان هاپلوئید می¬باشد. کشت بساک یکی از روش¬های موثر در تولید گیاهان هاپلوئید است که می¬تواند سرعت اصلاح واریته¬های جدید در خیار را افزایش دهد. از جمله عوامل موثر بر میزان کالوس¬زایی و رویان¬زایی ترکیب محیط کشت می¬باشد. در این پژوهش اثر غلظت¬های مختلف عناصر پر مصرف و غلظت¬های مختلف آگار بر روی میزان کالوس¬زایی و رویان¬زایی در کشت بساک 4 رقم خیار (cucumis sativus l.) شامل ارقام (بتاآلفا، باسمنج، اصفهانی، کرکی) در محیط کشت msبررسی گردید. همچنین اثرکشت توأم بساک خیار با تخمدان خیار در دو محیط کشت جامد و مایع بر روی میزان کالوس¬زایی و رویان¬زایی در کشت بساک 4 رقم خیار مذکور در محیط کشت msمورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش¬های این تحقیق، شامل چهار آزمایش فاکتوریل مجزا در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با 3 تکرار اجرا گردیدند. پاسخ هر یک از ارقام به محیط¬های کشت مورد مطالعه متفاوت بود. در آزمایش اثر کشت توأم بساک با تخمدان خیار، برای اثرات متقابل سه¬گانه رقم در محیط کشت در تعداد تخمدان برای تمامی صفات مورد مطالعه تفاوت معنی¬دار آماری مشاهده شد. نتایج نشان داد که کشت توأم بساک با تخمدان در محیط کشت جامد، اثر مثبتی را در بهبود میزان القاء کالوس و رویان در خیار دارد به طوری که بیشترین درصد کالوس¬¬های رویان¬زا و میانگین تعداد رویان به ازای هر بساک در دو رقم اصفهانی و کرکی در محیط کشت جامد حاوی 10 تخمدان به دست آمد. نتایج آزمایش اثر غلظت¬های مختلف عناصر پر مصرف بر روی کشت بساک خیار، اختلاف معنی¬دار آماری را بین اثرات متقابل رقم در غلظت عناصر پر مصرف نشان داد، به طوری که بیشترین درصد کالوس¬های رویان¬زا و میانگین تعداد رویان به ازای هر بساک در غلظت 1 عناصر پر مصرف در رقم اصفهانی مشاهده شد. در آزمایش اثر غلظت¬های مختلف آگار بر میزان کالوس¬زایی و رویان¬زایی کشت بساک خیار، تفاوت معنی¬دار آماری برای اثرات متقابل رقم در غلظت آگار مشاهده شد و بیشترین درصد کالوس¬های رویان¬زا در غلظت 6/7گرم در لیتر در رقم اصفهانی و همچنین بیشترین میانگین تعداد رویان به ازای هر بساک در غلظت 6/7 گرم در لیتر آگار رقم کرکی مشاهده شد. در آزمایش مطالعه اثر غلظت¬های مختلف آگار محیط کشت بر روی بلوغ رویان در کشت بساک ارقام مختلف خیار مشخص گردید که تقریباً در تمام ارقام خیار، افزایش غلظت آگار باعث افزایش تعداد رویان بالغ گردید. در بین رویان¬های القاء شده تعدادی از آنها به صورت مستقیم القاء گردیدند که این رویانها مربوط به تیمار غلظت 2 برابر آگار بود.