شالبافی و پته دوزی، از جمله فنون و مشاغل سنتی در کرمان هستند که با به کار گیری مواد و مصالح محیط پیرامون و با توجه به شرایط اقلیمی خاص این منطقه، از اهمیت بالائی برخوردار بوده است. شال ترمه و پته، نه تنها از جایگاه تزئینی ویژه ای در میان سایر هنرهای سنتی این منطقه برخوردار می باشد بلکه، کاربری آن به عنوان قدیمی ترین هنرهای سنتی در ایران نیز توجه خاصی دارد. در این پژوهش ضمن مطالعه تطبیقی این دو هنر سنتی از روش تطبیقی – تحلیلی که شاخصه های رنگ، بافت، طرح و نقش را بیان کرده و سپس تفاوت ها و تشابهات آنها را در زمینه هر یک از شاخصه ها مطرح می کند. که از مهم ترین یافته ها این است که از لحاظ ساختار بافت، طرح، رنگ، نقش با هم رابطه نزدیک داشته به طوریکه می توان برخی از ویژگیهای شال ترمه را در پته نیز مشاهده کرد. که این خود گواه بر هویت واحد فرهنگی مشترک درونی بر روی دو بافته سنتی کرمان و تأثیر متقابل آنها بر یکدیگر است.

تصوف از مهم ترین جریان های اجتماعی طی دوران اسلامی می باشد که مراد آن حقیقت الهی می باشد. تأکید تصوف بر اخلاق بوده و نمود عملی آن را می توان در آئین فتوت جستجو نمود. تکیه ی فتوت بر اصول تصوف بوده فلذا تأکید آن نیز بر مسائل اخلاقی می باشد. سفال کتیبه دار نیشابور از آثار دوره ی سامانی می باشد که مضامین اخلاقی را بر خود ثبت دارند. از آنچه که از این مفاهیم برمی آید، می توان رگه هایی از فتوت و تصوف را در کتیبه های سفال نیشابور مشاهده کرد. در این پژوهش سعی بر آن شده تا با واکاوی آموزه های تصوف و فتوت، رد پای خصائص آنان در کتیبه ها دنبال شده و از این طریق به سئوالات پژوهش مبنی بر شناخت و استخراج وجوه قرابت میان کتیبه ها و پدیده های فتوت و تصوف پاسخ داده شود. در این راستا طی فرایند تحقیق جنبه هایی از مضامین کتیبه ها آشکار شده اند که پیوند های بسیاری با مبانی فتوت و تصوف دارند و می-توان آبشخور آنان را از یک سرچشمه دانست. این پژوهش در دو بخش نظری و عملی انجام پذیرفته است. در بخش نظری به تشریح کتیبه ها بر اساس آموزه های فتوت و تصوف پرداخته شده و در بخش عملی پژوهش با شناخت اصول ترکیب بندی و نگارش کتیبه اقدام به طراحی و تولید ظروف سرامیکی گردیده است. هدف عمده ی تولید این محصولات، به کارگیری آنان در زندگی روزمره می باشد. این پژوهش در ماهیت خود تحقیقی بنیادی می باشد و در بخش عملی به تحقیقی کاربردی بدل می شود. داده ها به طریق کتابخانه ای جمع آوری گردیده و بر اساس مولفه های تصوف و فتوت تحلیل محتوی شده اند. کلیدواژگان: سفال سامانی، سفال نیشابور، سفال کتیبه دار نیشابور، کتیبه نگاری، تصوف، فتوت

نشان های شهری ازجمله عناصر کلیدی و هویت بخش به فضای زندگی معاصر است. بکارگیری این نوع از عناصر هویتی در فضای شهری، نیاز به آگاهی دقیق و علمی از عوامل هویت بخش شهر و ساکنان آن منطقه می باشد. هویت هر جامعه تابع مولفه های متعددی (جغرافیا و اقلیم، سیاست، اقتصاد، فرهنگ و تربیت) است که شاید بتوان فرهنگ را هسته ی مرکزی موارد هویت بخش ذکر کرد. فرهنگ را عواملی همچون آداب و رسوم، هنر، اخلاق، تاریخ، زبان، نژاد و ... تشکیل می دهد. زیورآلات ترکمن علاوه بر داشتن شاخصه های هنری، به نوعی بیانگر فرهنگ و هویت قوم ترکمن است. همچنین نمادها و نشان های به کار رفته در این هنر، جلوه گر برخی اعتقادات، آداب و رسوم، این قوم است. عدول از عوامل هویتی فرهنگی در فضای شهری معاصر و به تبع آن گنبد کاووس (علارغم داشتن پیشینه ی غنی فرهنگی و هنری) نگارنده را بر آن داشت تا مسئله ی موردنظر با تمرکز بر قوم ترکمن، زیورآلات ترکمن و مهم ترین مکان زیستی این قوم در ایران (گنبدکاووس) بررسی گردد. ایجاد دیدگاه و کاربردی جدید از زیورآلات ترکمن جهت هویت بخشی به فضای زندگی مردمانی که به همان فرهنگ تعلق دارند، مهم ترین هدف این پژوهش را در کنار اهداف دیگری همچون، ایجاد خاطره ای جمعی از فرهنگ و هنر قوم ترکمن و همچنین شناساندن و زنده نگاه داشتن هنر فاخر و اصیل زیورآلات ترکمن به نحوی دیگر را بیان می دارد. رساله ی حاضر در صدد پاسخ گویی به این سوال است که چگونه می توان علی رغم ایجاد کاربردی بدیع از زیورآلات ترکمن، این هنر اصیل قوم ترکمن را به عنوان عاملی هویت بخش در فضای زندگی قوم ترکمن به کار گرفت؟ دراین راستا پژوهش حاضر با استعانت از روش توصیفی - تحلیلی انجام شده و با استفاده از فنون تحقیقات کتابخانه ای و میدانی مبادرت به گردآوری داده هایی کرده است که به صورت کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. بررسی های ارزشی و ظاهری بر روی زیورآلات ترکمن ، شاخصه ها و ویژگی هایی از آنها را بروز می دهد که به گونه ای آنها را از سایر زیورآلات متمایز و جنبه ی هویتی این هنر برای قوم ترکمن را آشکار می کند. بکارگیری این ویژگی ها و شاخصه های هویتی زیورآلات ترکمن در فضای شهری به صورت نشان های هویتی؛ در کنار بررسی و انتخاب صحیح مکانِ نشان شهری، بیانگر تناسبات اهداف با نتیجه ی پژوهش است. فرآیند اصولی الهام گرفتن از زیورآلات و در ادامه، طراحی صحیح و منطقی نشان های شهری، با تلفیقی از بررسی های صحیح از فضای شهری گنبدکاووس و نهایتا انتخاب فضای تاریخی بوستان باغ ملی، جلوه و بیان هویتی نشان های شهری را دوچندان کرده و عاملی در جهت پیوند صحیح فضای شهری، نشان شهری، زیورآلات ترکمن و علل بهره گیری از آنها را صورت داده است.