نام پژوهشگر: زهرا دالوند
زهرا دالوند سهراب یزدانی مقدم
در آغاز قرن بیستم جهان شاهد جنگی هولناک بود. رقابت میان دولت های استعمارگر اروپایی برای حفظ موجودیت و تأمین خود منجر به ایجاد دسته بندیهایی تحت عنوان متحدین و متفقین گردید. با کشته شدن ولیعهد اتریش به دست یک جوان صربستانی جنگ جهانی اول به وقوع پیوست و به قسمت های مختلف جهان از جمله ایران سرایت کرد. احمد شاه قاجار سه روز پس از آغاز جنگ جهانی اول با صدور فرمان 12 ذیحجه 1332ه.ق/ اول نوامبر 1914م بی طرفی ایران را در جنگ اعلام کرد. اما به دلیل موقعیت استراتژیکی ایران و همچنین نبودن یک دولت کارآمد و ارتش منظم، دولت های درگیر جنگ بی طرفی اش را به هیچ گرفتند و ایران را صحنه منازعات سیاسی- نظامی و اهداف استعماری خود قرار دادند. روس ها در شمال و انگلیسی ها در جنوب حاکمیت داشتند و در امور داخلی ایران تأثیر به سزایی داشتند. پدیده جنگ علاوه بر ابعاد نظامی و سیاسی اش، آثار اقتصادی خود را بر جامعه جنگ زده ایران تحمیل کرد و ساختارهای اقتصادی و تجاری به نحوی طولانی و گسترده آسیب زد. هم چنین قحط و غلاء را که موجب مرگ بسیاری از ایرانیان شد به وجود آورد. ایران نزدیک سه سال گرفتار اشغال نظامی- مداخله های سیاسی بود. مداخله دولت های روس و انگلیس در امور داخلی باعث شد که آنها عوامل وابسته به خودشان را در کشور ایران تقویت کنند. به علت استیلای دول بیگانه دولت دیگر کارآیی لازم را جهت اداره کشور نداشت و همچنین جنگ باعث شد که فعالان سیاسی ایران دچار پراکندگی و تنش بشوند و وحدت سیاسی لازم جهت مقابله با مشکلات را از دست بدهند و ایران عملاً دستخوش تجزیه سیاسی شود.