در این مطالعه اثر پساب مزارع پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان بر روی تنوع و بیوماس بزرگ بی مهرگان کفزی در رودخانه هراز شهرستان آمل مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری به صورت ماهانه از مهر 1391 تا شهریور 1392 در منطقه مورد مطالعه صورت پذیرفت. 3 ایستگاه در طول ناحیه مورد بررسی انتخاب گردید که ایستگاه 1 (کنترل) در قسمت بالادست مزرعه قزل آلا، ایستگاه 2 و 3 (ایستگاه های تحت اثر) به ترتیب حدود 20 و 1800 متری پایین دست مزارع پرورش ماهی قرار داشتند. نمونه برداری از بی مهرگان کفزی توسط دستگاه نمونه بردار سوربر با مساحت 0/1 متر مربع و با چشمه تور 63 میکرون با 3 تکرار در هر ایستگاه صورت پذیرفت. بر اساس نتایج بدست آمده 32993 نمونه بزرگ بی مهره کفزی متعلق به 28 جنس، 28 خانواده، 13 راسته و 6 رده و 2 گونه شناسایی گردید که در این بین لاروهای حشرات آبزی از میان موجودات شناسایی شده در همه ایستگاه ها غالب بودند. نتایج نشان داد که دامنه مقدار پارامترهای فیزیک و شیمیایی و مواد مغذی در مدت بررسی برای دمای آب 14/8-1/66، درجه حرارت هوا 27/16-9، tds 6/285-202 میلی گرم در لیتر، ec 574/3-372/6 میکروموس بر سانتی متر، ph 8/1-7/3، do 9/9-8 میلی گرم در لیتر، nh4 1/92-0/03 میلی گرم در لیتر، no2 0/027-0/003 میلی گرم در لیتر، no3 2/06-0/25 میلی گرم در لیتر و po4 0/21-0/02 میلی گرم در لیتر متغییر بود. در مطالعه حاضر شاخص های جمعیتی شامل فراوانی کل، غنای ept، ept/chir مورد محاسبه قرار گرفتند که نتایج نشان داد مقادیر این شاخص ها به طور قابل توجهی در ایستگاه 2 نسبت به ایستگاه 1 پایین تر بود. در صورتی که شاخص درصد oc (oligochaeta, chironomidae) در ایستگاه 2 نسبت به ایستگاه 1 روند افزایشی را نشان داده است. گروه های تغذیه ای cf(colector filtering)، cg(colector grathing) و cg/scr(coloector grathing/scraper) نسبت به سایر گروه ها در تمامی ایستگاه های مطالعاتی از بیشترین فراوانی نسبی برخوردار بودند. بر اساس نتایج شاخص زیستی هیلسنهوف (hilsenhoff family biotic index-hfbi) به ترتیب در ایستگاه های 3 و 2، کمترین و بیشترین مقدار این شاخص مشاهده گردید. بنابراین می توان بیان نمود که پساب مزارع پرورش ماهی یکی از عوامل مؤثر در تغییر ساختار و ترکیب جمعیت کفزیان می باشد که در نتیجه سبب افزایش گروه های مقاوم در ایستگاه بعد از مزرعه می گردد. هم چنین توان خودپالایی رودخانه در برگشت تغییرات ایجاد شده در ساختار بزرگ بی مهرگان در ایستگاه 3 قابل توجه بوده است.