مقابله مسلمین با عقب‎ماندگی حاصل از دو پدیده استعمار و استبداد در قالب توسل به سه گفتمان غرب‎گرایی، ملی‎گرایی، و اسلام‎گرایی چاره‎جویی شد. اما تجربه تاریخی نشان داد با توجه به عمق اعتقادی مسلمین و جغرافیای فرهنگی جهان اسلام، تنها دست یازیدن به گفتمان اسلام‎گرایی می‎تواند مسلمین را در این مبارزه به اهداف نهایی برساند. البته گفتمان اسلام‎گرایی نیز گفتمانی همگن و یک‎دست نبوده و بر اساس مقتضیات زمان، مراحل تطور مختلف را طی کرده است. این گفتمان با تاکتیک‎های متفاوت ، اما با استراتژی واحد، توانست نرم‎افزار لازم برای حرکت نهضت‎های اسلامی را فراهم کند و این نهضت‎ها توانستند تأثیرات درخور ملاحظه‎ای را، هم در عرصه داخلی کشورها و هم در عرصه جهان اسلام و هم در عرصه بین‎المللی برجای گذارند. در این تحقیق، به دنبال پاسخ به این پرسش‎ایم که آیا تحولات سیاسی- اجتماعی کشورهای مسلمان‎نشین منطقه موسوم به خاورمیانه، متاثر از اسلام‎گرایی بوده است؟ تاثیرات بیداری اسلامی در معادلات بلندمدت منطقه‎ای به چه صورت خواهد بود؟