اهداف این تحقیق با توجه به موضوع آن، عبارت اند از بررسی فرایندهای واجی معمول در گویش کردی سنندجی و تحلیل آن ها در چهارچوب نظریه ی بهینگی؛ تعیین و مرتبه بندی محدودیت های حاکم بر فرایند های واجی و توصیف آن ها براساس واج شناسی بهینگی و نیز ارائه ی ساخت هجا در گویش مورد بررسی. این پایان نامه اساساً تحقیقی توصیفی-تحلیلی است. داده های مورد بررسی در این تحقیق، به دو شیوه ی کتابخانه ای و انجام مصاحبه با گویش وران گویش مورد مطالعه گرداوری شده اند. به علاوه، شم زبانی نویسنده نیز به عنوان گویش ور سنندجی، در همه ی مراحل گرداوری، توصیف و تحلیل داده ها به عنوان یک ملاک عمده مدنظر بوده است. نتایج به دست آمده از این تحقیق بیانگر آن است که در گویش سنندجی، بزرگ ترین هجا دارای الگوی ساختاری (c)(c)cv(c) است؛ یعنی حداکثر دو همخوان می توانند در جایگاه های آغازه و پایانه قرارگیرند. هم چنین، فقط واکه می تواند در جایگاه هسته ی هجا قرار گیرد و همخوان هجایی در این گویش وجود ندارد. علاوه بر این ها، وجود آغازه برای هجاهای این گویش اجباری، اما وجود پایانه اختیاری است و هجاهای cv یا ccv به وفور در این گویش یافت می شوند. در ارتباط با محدودیت های حاکم بر ساخت هجا، مشخص گردید که اصل توالی رسایی که یک محدودیت جهانی حاکم بر ساخت هجا می باشد، در تمامی خوشه های همخوانی، چه در جایگاه آغازه و چه در پایانه ی هجا، به طور کامل در گویش کردی سنندجی رعایت می شود. در نتیجه، از میان سه نوع توالی موجود در زبان های دنیا برای خوشه ی همخوانی، یعنی مرکزی، توالی وارونه و توالی خنثی، فقط نوع مرکزی آن که منطبق با اصل توالی رسایی است، در سنندجی یافت می شود. علاوه بر ساخت هجا، با توجه به این که داده های مورد بررسی در این پایان نامه، در چهارچوب اصول حاکم بر واج شناسی بهینگی مورد توصیف و تحلیل قرارگرفته اند، محدودیت های اصلی حاکم بر ساخت هجا در کردی سنندجی تعیین و مرتبه بندی گشته است. به علاوه، ماهیت و عملکرد فرایندهای تضعیف، حذف، کشش جبرانی، درج، قلب و همگونی که در این پایان نامه مورد بررسی قرار گرفته اند، در چهارچوب نظریه ی مذکور تحلیل، و محدودیت های نشان داری و وفاداری حاکم بر ساخت آن ها تعیین و مرتبه بندی شده است. تعامل و رقابت این محدودیت ها، با توجه به رتبه بندی ارائه شده برای آن ها، انتخاب بهینه ترین گزینه را در بافت های زبانی مختلف در پی داشته است.