تنش حرارتی می تواند عملکرد گوساله را به طور منفی تحت تأثیر قرار دهد. تنش حرارتی سلامت گوساله را از طریق از دست دادن سریع آب بدن، و کاهش عملکرد سیستم ایمنی تحت تأثیر قرار می دهد. مطالعه حاضر به منظور بررسی استفاده از فن و آب پاش و میزان پروتئین خام جیره استارتر بر پاسخ های عملکردی و فیزیولوژیکی گوساله های هلشتاین تحت تنش حرارتی انجام شد. به همین منظور، 40 رأس گوساله شیرخوار نر و ماده در سن 4 روزگی (وزن اولیه 068/2 ± 125/42 کیلوگرم) به طور تصادفی انتخاب و به 4 تیمار آزمایشی به صورت یک آزمایش فاکتوریل 2×2 در قالب طرح اندازه گیری های تکرار شده اختصاص یافتند. تیمارهای آزمایشی شامل حضور یا عدم حضور فن و آب پاش در جایگاه های انفرادی و همچنین سطوح 20 و 23 درصد پروتئین خام در جیره استارتر بود. آب و جیره استارتر به صورت آزاد در اختیار آنها قرار گرفت. همچنین همه گوساله ها، میزان برابر شیر دریافت کردند و همه آنها در 56 روزگی از شیر گرفته شدند. میانگین حداکثر شاخص رطوبتی-دمایی (thi) در طول آزمایش با استفاده از فن و آب پاش 24/74 و بدون استفاده از فن و آب پاش 78/74 بود. گوساله های مصرف کننده استارتر با 23 درصد پروتئین خام در مقایسه با گوساله های مصرف کننده استارتر با 20 درصد پروتئین خام وزن از شیرگیری و وزن پایان دوره بیشتری داشتند (به ترتیب 04/0=p و 006/0=p). استفاده از سیستم خنک کننده همراه با کاهش میزان پروتئین خام استارتر، میانگین افزایش وزن روزانه را در پیش از شیرگیری و کل دوره آزمایش کاهش داد (به ترتیب 02/0=p و 03/0=p). استفاده از سیستم خنک کننده همراه با افزایش میزان پروتئین خام استارتر، بازدهی خوراک پس از شیرگیری را افزایش داد (05/0=p). استفاده از سیستم خنک کننده در هنگام استفاده از استارتر با میزان 23 درصد پروتئین خام سبب افزایش میانگین ماده خشک و استارتر مصرفی روزانه پیش از شیرگیری (به ترتیب 006/0=p و 006/0=p) و کل دوره (به ترتیب 009/0=p و 009/0=p) شد. همچنین افزایش میزان پروتئین خام استارتر در هنگام استفاده از سیستم خنک کننده سبب افزایش میانگین ماده خشک و استارتر مصرفی روزانه پیش از شیرگیری (به ترتیب 02/0=p و 02/0=p) و کل دوره (به ترتیب 01/0=p و 01/0=p) شد. ضریب تبدیل خوراک در کل آزمایش با افزایش میزان پروتئین خام استارتر هنگام استفاده از فن و آب پاش بهبود یافت (03/0=p). استفاده از سیستم خنک کننده و کاهش میزان پروتئین خام استارتر باعث کاهش میانگین ماده خشک مصرفی روزانه پس از شیرگیری شد (03/0=p). استفاده از سیستم خنک کننده همراه با افزایش میزان پروتئین خام استارتر، قد گوساله ها را در 70 روزگی و طول بدن آنها را در 56 روزگی افزایش داد (به ترتیب 04/0=p و 01/0=p). افزایش میزان پروتئین خام استارتر عمق شکم را در 56 روزگی افزایش داد (03/0=p). دمای رکتوم با افزایش میزان پروتئین خام استارتر هنگام استفاده از سیستم خنک کننده پیش از شیرگیری و پس از شیرگیری کاهش یافت (به ترتیب 03/0=p و 01/0=p). نرخ تنفس در کل دوره با استفاده از سیستم خنک کننده کاهش یافت (0001/0=p). استفاده از سیستم خنک کننده هنگام استفاده از استارتر با 23 درصد پروتئین خام نمره مدفوع را پیش از شیرگیری و در کل آزمایش کاهش داد (به ترتیب 003/0=p و 04/0=p). در رابطه با گلبول های سفید خون، تعداد نوتروفیل ها در 39 روزگی تحت تأثیر استفاده از سیستم خنک کننده و میزان پروتئین خام استارتر قرار گرفت (04/0=p)، به طوری که استفاده از سیستم خنک کننده تعداد نوتروفیل ها را در 39 روزگی افزایش داد (03/0=p) و افزایش میزان پروتئین خام استارتر نیز در گوساله های تحت تنش حرارتی تعداد نوتروفیل ها را افزایش داد (04/0=p). تعداد مونوسیت ها نیز در 39 روزگی با استفاده از سیستم خنک کننده همراه با افزایش میزان پروتئین خام استارتر افزایش یافت (02/0=p). استفاده از سیستم خنک کننده و تغییر میزان پروتئین خام استارتر تأثیری بر پاسخ ایمنی گوساله ها به تحریک سوسپانسیون گلوبول قرمز گوسفندی نداشت. در این آزمایش در سن شیرگیری گلوکز، انسولین، کورتیزول، 3t و 4t،پروتئین کل،آلبومین و اوره سرم، تحت تأثیر استفاده از سیستم خنک کننده و میزان پروتئین خام استارتر قرار نگرفتند. اگرچه استفاده از سیستم خنک کننده هنگام استفاده از استارتر با 23 درصد پروتئین خام، گلوکز خون در کل دوره آزمایش را کاهش داد (03/0=p)، ولی دیگر فراسنجه های سرم در کل دوره آزمایش تحت تأثیر استفاده ازسیستم خنک کننده و میزان پروتئین خام استارتر قرار نگرفتند. به طور کلی بر اساس این نتایج استفاده از سیستم خنک کننده و افزایش میزان پروتئین خام استارتر سبب بهبود عملکرد و افزایش آسایش گوساله های تحت تنش حرارتی شد.